حکم جنین اهدایی سیستانی

از دیدگاه آیت الله سیستانی، اهدای جنین با رعایت شرایط شرعی و پرهیز از مقدمات حرام، جایز است. در این روش، فرزند حاصل از نظر نسب به صاحبان اصلی اسپرم و تخمک (زوج اهداکننده) تعلق دارد. همچنین، محرمیت با مادر حمل کننده (مادر گیرنده) ثابت نیست و رابطه توارث نیز بین فرزند و زوج گیرنده برقرار نمی شود.

در مسیری پر پیچ و خم به نام درمان ناباروری، بسیاری از زوجین به دنبال راهکارهایی هستند که نور امید را به زندگی شان بازگرداند. یکی از این راهکارها، که گهگاه گره از مشکلات عمیق ناباروری می گشاید، استفاده از جنین اهدایی است. اما ورود به این عرصه نوین پزشکی، سوالات شرعی و فقهی متعددی را در ذهن مقلدین مراجع، به ویژه مقلدین آیت الله سید علی سیستانی، ایجاد می کند. درک دقیق فتاوای ایشان در این زمینه، برای زوجین، پزشکان، حقوقدانان و پژوهشگران فقهی حیاتی است.

بررسی حکم جنین اهدایی از دیدگاه آیت الله سیستانی، تنها به جواز یا عدم جواز آن محدود نمی شود، بلکه ابعاد گسترده ای از جمله نسب فرزند، محرمیت با خانواده های اهداکننده و گیرنده، و همچنین احکام ارث را در بر می گیرد. این مقاله به دنبال آن است که با تفسیری دقیق و مستند از فتاوای این مرجع عالیقدر، راهنمایی جامع و قابل اتکا برای تمام علاقه مندان به این موضوع باشد و ابهامات موجود را برطرف سازد. با هم قدم در این مسیر می گذاریم تا روشنی بخش ابعاد مختلف این حکم فقهی باشیم و درک عمیق تری از نگاه شریعت به این پدیده پزشکی نوین به دست آوریم.

مبانی کلی فقهی آیت الله سیستانی در روش های کمک باروری

درک حکم جنین اهدایی سیستانی مستلزم آشنایی با مبانی کلی فقهی ایشان در مورد روش های کمک باروری است. این مبانی، چارچوب کلی را برای ورود به بحث های تخصصی تر فراهم می آورند و به ما کمک می کنند تا با نگاهی جامع تر به فتوای محوری ایشان در خصوص جنین اهدایی بپردازیم.

اصل جواز و حرمت در تلقیح مصنوعی

آنچه در ابتدا ذهن را درگیر می کند، مسئله جواز یا حرمت اصل تلقیح مصنوعی است. از دیدگاه آیت الله سیستانی، تلقیح زن تنها با منی شوهرش جایز است و تلقیح با منی غیر شوهر، حتی با رضایت زن و شوهر، و صرف نظر از اینکه شوهر داشته باشد یا بی شوهر، جایز نیست (مسأله ۶۵). این فتوا مبنای اصلی تفکیک میان روش های مشروع و نامشروع فرزندآوری از طریق واسطه های پزشکی را تشکیل می دهد.

اما این جواز با یک شرط مهم همراه است: لزوم پرهیز از مقدمات حرام. این یعنی اگر تلقیح زن با منی شوهر مستلزم نگاه به جایی که دیدن آن حرام است یا لمس قسمتی از بدن که لمس آن حرام است، باشد، کسی جز شوهر حق انجام آن را ندارد، مگر در موارد ضرورت و حرجی که راه دیگری برای فرزنددار شدن نباشد (مسأله ۶۹). این رویکرد، دقت شریعت در حفظ موازین اخلاقی و حریم شخصی را در کنار تسهیل درمانی نشان می دهد.

حکم تلقیح با منی غیر شوهر و مسئله نسب

شاید این سوال برای افراد پیش بیاید که اگر به هر دلیلی، تلقیح با منی غیر شوهر اتفاق افتاد، وضعیت فرزند چگونه خواهد بود؟ آیت الله سیستانی در این باره فتوایی دقیق دارند. اگر این اتفاق به صورت اشتباهی رخ دهد – مثلاً قصد تلقیح با منی شوهر بوده ولی منی شخص دیگری به اشتباه استفاده شده – فرزند بدون شک به صاحب منی ملحق می شود و احکام نسب، مشابه و طی به شبهه، بین آن ها برقرار است.

حتی اگر این تلقیح عامدانه و آگاهانه صورت گیرد، باز هم بعید نیست که فرزند به صاحب منی ملحق گردد و تمام احکام نسب، حتی ارث، میان آن ها ثابت شود. دلیل این امر آن است که فرزند حاصل از این عمل، اگرچه نتیجه یک فعل حرام است، اما حکم فرزند زنا را ندارد، زیرا آنچه از ارث استثنا شده، فرزند زناست. این فرزند در هر دو حالت (اشتباهی یا عامدانه) به مادرش نیز ملحق می گردد و هیچ تفاوتی با دیگر فرزندان او ندارد (مسأله ۶۶).

حکم تخمک بارور شده در رحم مصنوعی

در پیشرفت های نوین پزشکی، گاهی تخمک و اسپرم گرفته شده و در رحم مصنوعی بارور می شوند و فرزند در خارج از بدن رشد می کند. در این حالت، از منظر آیت الله سیستانی، فرزند به صاحب تخمک و اسپرم ملحق می گردد و همه احکام نسب، از جمله ارث، میان او و آن دو جریان پیدا می کند (مسأله ۶۷). این حکم نشان می دهد که اصل تعلق نسب بر پایه ژنتیک و منشأ نطفه استوار است. البته، اگر پیش از انجام تلقیح یکی از صاحبان نطفه فوت کند، فرزند از او ارث نمی برد.

بررسی تخصصی حکم جنین اهدایی از دیدگاه آیت الله سیستانی

اکنون که با مبانی کلی فقهی آیت الله سیستانی در حوزه روش های کمک باروری آشنا شدیم، زمان آن است که به طور خاص به موضوع حکم جنین اهدایی سیستانی بپردازیم. این بخش، قلب بحث ما را تشکیل می دهد و به تفسیر فتوای محوری ایشان در خصوص جنین اهدایی، و سپس به تفصیل ابعاد نسب، محرمیت و ارث آن می پردازد.

فتوای محوری (مسأله ۶۸): اگر تخمک بارور شده زنی در رحم زن دیگری گذاشته شود…

فتاوای آیت الله سیستانی در مسئله ۶۸ به روشنی وضعیت جنین اهدایی را تشریح می کند: «اگر تخمک بارور شده زنی در رحم زن دیگری گذاشته شود و در آنجا رشد کند و فرزندی به دنیا آید، در ترتیب احکام مادر و فرزند نسبت به هر کدام از آن دو زن باید رعایت احتیاط شود، گرچه محرمیت او با صاحب رحم ثابت نیست.»

تفسیر دقیق متن فتوا و انطباق آن با مفهوم جنین اهدایی

برای درک عمیق این فتوا، باید عبارت «تخمک بارور شده زنی» را به دقت بررسی کرد. در اصطلاح پزشکی و عرف رایج، «جنین اهدایی» به حالتی اطلاق می شود که اسپرم و تخمک هر دو از یک زوج ثالث (اهداکننده) گرفته و در آزمایشگاه لقاح یافته و سپس جنین حاصل به رحم زوج گیرنده منتقل می گردد. فتوای آیت الله سیستانی در مسأله ۶۸، با بیان «تخمک بارور شده زنی»، شامل این مفهوم می شود؛ یعنی جنینی که از یک زوج تشکیل شده و در رحم زن دیگری (گیرنده) قرار می گیرد.

نکته مهم در این فتوا، دستور به «رعایت احتیاط» در احکام مادر و فرزند نسبت به «هر کدام از آن دو زن» است. این جمله نشان دهنده پیچیدگی موضوع و حساسیت احکام مربوط به آن است. «دو زن» در اینجا به مادر ژنتیکی (صاحب تخمک بارور شده، از زوج اهداکننده) و مادر حامل (صاحب رحم، از زوج گیرنده) اشاره دارد. رعایت احتیاط به این معناست که باید در مورد هر حکمی که بین مادر و فرزند جاری می شود، نسبت به هر دو زن ملاحظه لازم صورت گیرد.

مهم ترین نکته در فتوای آیت الله سیستانی در خصوص جنین اهدایی این است که «محرمیت او (فرزند) با صاحب رحم ثابت نیست». این بند تمایزی کلیدی با دیدگاه برخی دیگر از مراجع تقلید ایجاد می کند و در احکام محرمیت نقش محوری دارد.

الحاق نسب فرزند در جنین اهدایی

تصور کنید که زوجی پس از سال ها تلاش برای فرزندآوری، از طریق جنین اهدایی صاحب فرزند می شوند. اولین سوالی که ذهنشان را به خود مشغول می کند، نسب این فرزند است. از نظر آیت الله سیستانی، نسب فرزند در این روش به شکل زیر تعیین می گردد:

• والدین اصلی (ژنتیکی): فرزند از نظر شرعی به صاحب اسپرم و صاحب تخمک (زوج اهداکننده) منتسب است. این افراد، والدین حقیقی و ژنتیکی فرزند محسوب می شوند.
• والدین گیرنده (حامل): فرزند به زوج گیرنده (پدر و مادر حامل) از نظر نسب شرعی منتسب نیست. نقشی که این زن و شوهر ایفا می کنند، نقش نگهداری و پرورش است، نه نقش والدین ژنتیکی.

احکام محرمیت جنین اهدایی

مسئله محرمیت از جنبه های بسیار مهم و حساس در بحث حکم جنین اهدایی سیستانی است که تأثیر عمیقی بر روابط خانوادگی آینده فرزند می گذارد. بر اساس فتوای ایشان:

• با والدین اهداکننده (ژنتیکی): محرمیت کامل و ابدی بین فرزند و والدین ژنتیکی (صاحب اسپرم و صاحب تخمک) برقرار است. این شامل مادر و فرزند، و پدر و فرزند می شود. همچنین، فرزند با تمام بستگان نسبی والدین اهداکننده (مانند پدربزرگ، مادربزرگ، عمو، عمه، دایی و خاله) نیز محرم است.
• با مادر گیرنده (حامل): طبق مسأله ۶۸، «محرمیت او با صاحب رحم ثابت نیست.» این نکته بسیار حائز اهمیت است و به این معناست که مادر حاملی که جنین را پرورش داده، از نظر شرعی مادر نسبی یا رضاعی (در صورت عدم تحقق شرایط خاص رضاع) فرزند محسوب نمی شود و رابطه محرمیت بین آن دو برقرار نیست.
• با پدر گیرنده: محرمیت برقرار نیست، زیرا هیچ رابطه نسبی، سببی یا رضاعی ای بین فرزند و پدر گیرنده وجود ندارد.
• با سایر بستگان والدین گیرنده: به تبع عدم محرمیت با والدین گیرنده، فرزند با سایر بستگان این زوج (مانند فرزندان دیگر آن ها یا خواهران و برادران والدین گیرنده) نیز محرم نیست.

این فتوای آیت الله سیستانی در مورد عدم محرمیت فرزند با مادر حامل، یکی از نقاط تمایز با دیدگاه برخی دیگر از مراجع است که ممکن است به واسطه تغذیه جنین از خون مادر، قائل به نوعی محرمیت شوند. بنابراین، مقلدین ایشان باید به این نکته به طور ویژه توجه داشته باشند.

احکام ارث جنین اهدایی از نظر سیستانی

رابطه ارثی در فقه اسلامی تابعی از رابطه نسبی است. با توجه به اینکه حکم جنین اهدایی سیستانی نسبت فرزند را به والدین ژنتیکی (اهداکننده) محول می کند، احکام ارث نیز به شرح زیر خواهد بود:

• ارث از والدین اهداکننده: فرزند از والدین ژنتیکی خود (صاحب اسپرم و صاحب تخمک) ارث می برد و آن ها نیز در صورت فوت فرزند، از او ارث می برند. این رابطه ارثی کامل و دوطرفه است.
• ارث از والدین گیرنده (حامل): بین فرزند و زوج گیرنده (پدر و مادر حامل) رابطه توارث (ارث بردن از یکدیگر) برقرار نیست. به دلیل عدم وجود رابطه نسبی شرعی، هیچ گونه حق ارثی بین آن ها وجود ندارد.

این موضوع می تواند چالش های حقوقی و مالی برای خانواده های گیرنده ایجاد کند، به ویژه در مواردی که هویت اهداکنندگان مخفی می ماند. برای حمایت مالی از فرزند در این شرایط، زوجین گیرنده می توانند از راهکارهای قانونی و شرعی دیگری مانند وصیت نامه برای فرزند یا هبه مالی بهره مند شوند. این تدابیر به آن ها کمک می کند تا اطمینان حاصل کنند که آینده مالی فرزندشان تأمین شده است.

مقایسه جنین اهدایی با سایر روش ها از منظر آیت الله سیستانی

درک کامل حکم جنین اهدایی سیستانی، نیازمند مقایسه آن با سایر روش های کمک باروری مانند تخمک اهدایی و اسپرم اهدایی است. این مقایسه تفاوت های ظریف فتوای ایشان را برجسته می کند و به روشن شدن ابهامات کمک می کند.

تفاوت جنین اهدایی و تخمک اهدایی

تخمک اهدایی روشی است که در آن، اسپرم از شوهر (پدر گیرنده) و تخمک از یک زن ثالث (اهداکننده) گرفته شده و پس از لقاح در آزمایشگاه، جنین حاصل به رحم زن صاحب اسپرم (همسر پدر گیرنده) منتقل می شود. در اینجا، نسب فرزند به پدر (صاحب اسپرم) و مادر ژنتیکی (اهداکننده تخمک) می رسد.

برجسته کردن تفاوت ها در نسب، محرمیت و ارث بین این دو روش:

ویژگی	جنین اهدایی	تخمک اهدایی
منشأ اسپرم و تخمک	هر دو از زوج اهداکننده (ثالث)	اسپرم از شوهر (پدر گیرنده)، تخمک از زن اهداکننده (ثالث)
والدین ژنتیکی	زوج اهداکننده	پدر گیرنده و زن اهداکننده
نسب شرعی فرزند	به زوج اهداکننده	به پدر گیرنده و زن اهداکننده
محرمیت با مادر حامل (گیرنده)	ثابت نیست (طبق مسأله ۶۸)	برخی مراجع قائل به نوعی محرمیت هستند (اما سیستانی قائل نیست)
محرمیت با پدر گیرنده	ثابت نیست	کاملاً محرم است (چون صاحب اسپرم است)
ارث	فقط از زوج اهداکننده	از پدر گیرنده و زن اهداکننده

همانطور که مشاهده می شود، تفاوت اصلی در این است که در تخمک اهدایی، مرد گیرنده، پدر ژنتیکی و شرعی فرزند است و با او محرمیت کامل و رابطه ارثی برقرار است. اما در جنین اهدایی، هیچ یک از والدین گیرنده، والدین ژنتیکی فرزند محسوب نمی شوند.

تفاوت جنین اهدایی و اسپرم اهدایی

اسپرم اهدایی روشی است که در آن، تخمک از زوجه (مادر گیرنده) و منی از مرد ثالث (اهداکننده) گرفته می شود و پس از لقاح در آزمایشگاه، جنین حاصل به رحم زن صاحب تخمک منتقل می گردد. در اینجا، نسب فرزند به مادر (صاحب تخمک) و پدر ژنتیکی (اهداکننده اسپرم) می رسد.

برجسته کردن تفاوت ها در نسب، محرمیت و ارث:

ویژگی	جنین اهدایی	اسپرم اهدایی
منشأ اسپرم و تخمک	هر دو از زوج اهداکننده (ثالث)	تخمک از زوجه (مادر گیرنده)، اسپرم از مرد اهداکننده (ثالث)
والدین ژنتیکی	زوج اهداکننده	مادر گیرنده و مرد اهداکننده
نسب شرعی فرزند	به زوج اهداکننده	به مادر گیرنده و مرد اهداکننده
محرمیت با مادر گیرنده	ثابت نیست (طبق مسأله ۶۸)	کاملاً محرم است (چون صاحب تخمک است)
محرمیت با پدر گیرنده (شوهر مادر)	ثابت نیست	ثابت نیست (مگر با رضاع)
ارث	فقط از زوج اهداکننده	از مادر گیرنده و مرد اهداکننده

در اسپرم اهدایی، زن گیرنده، مادر ژنتیکی و شرعی فرزند است، در حالی که در جنین اهدایی، هیچ یک از زوجین گیرنده، والدین ژنتیکی محسوب نمی شوند. این تفاوت ها در هر روش، پیامدهای فقهی و حقوقی خاص خود را به همراه دارد و لزوم آگاهی از جزئیات هر یک را برجسته می سازد.

مسائل فقهی و حقوقی تکمیلی و سوالات متداول

پس از بررسی دقیق حکم جنین اهدایی سیستانی و ابعاد آن در نسب، محرمیت و ارث، هنوز سوالات و ملاحظات دیگری باقی می ماند که برای زوجین و متخصصان این حوزه از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در این بخش به برخی از این مسائل تکمیلی و سوالات پرتکرار می پردازیم.

شرایط و مقدمات حلال در فرآیند اهدای جنین

همانطور که در مبانی کلی فقهی آیت الله سیستانی اشاره شد، جواز هر عملی در فقه اسلامی مشروط به پرهیز از مقدمات حرام است. در فرآیند اهدای جنین نیز این اصل به قوت خود باقی است. لزوم رعایت کامل موازین شرعی و پرهیز از لمس و نظر حرام در تمامی مراحل، از جمله گرفتن اسپرم و تخمک از اهداکنندگان، لقاح در آزمایشگاه و انتقال جنین به رحم زن گیرنده، امری ضروری است. این مسئولیت بر عهده متخصصان پزشکی و مراکز درمان ناباروری است که باید شرایطی را فراهم آورند که این مراحل با حداقل تداخل حرام و با رعایت حریم شرعی انجام شود.

آیا صیغه محرمیت لازم است؟

یکی از سوالات رایج در میان زوجین متقاضی جنین اهدایی این است که آیا برای انجام این فرآیند، لازم است بین اهداکنندگان و گیرندگان، صیغه محرمیت (مانند نکاح موقت) خوانده شود؟

از دیدگاه آیت الله سیستانی، در مواردی که لقاح در خارج از رحم انجام می شود و هیچ گونه تماس یا استمتاع جنسی بین اهداکنندگان و گیرندگان رخ نمی دهد، خواندن صیغه نکاح موقت لازم نیست. این فتوا بر اساس عدم تحقق شرایط زنا یا و طی به شبهه صادر شده است. عمل اهدای جنین یک فرآیند پزشکی است و نه یک رابطه زناشویی. بنابراین، از این بابت نیازی به صیغه نیست. البته، رعایت احتیاط و مشورت با دفتر مرجع تقلید در موارد خاص همواره توصیه می شود.

حکم دریافت هزینه توسط اهداکننده

در برخی موارد، اهداکنندگان جنین یا گامت (اسپرم و تخمک) ممکن است هزینه ای در قبال اهدای خود دریافت کنند. سوالی که پیش می آید این است که آیا دریافت این هزینه از نظر شرعی جایز است؟

فروش جنین یا اجزای بدن انسان از نظر شرعی جایز نیست. اما مبلغی که اهداکننده دریافت می کند، در صورتی که به عنوان حق الزحمه، جبران زحمت، هزینه های رفت وآمد و تحمل مراحل درمانی در نظر گرفته شود و نه بهای جنین، از نظر شرعی اشکالی ندارد و جایز است. این مبلغ به عنوان هبه یا جبران خسارت تلقی می شود و با فروش تفاوت دارد. این رویکرد به حمایت از اهداکنندگان و تشویق این عمل انسان دوستانه کمک می کند.

مسائل حقوقی و قانونی جنین اهدایی در ایران

در ایران، قانون نحوه اهدای جنین به زوجین نابارور در سال ۱۳۸۲ به تصویب رسید. این قانون به زوجین نابارور اجازه می دهد تا از طریق اهدای جنین، صاحب فرزند شوند. اما آیا این قانون به طور کامل با فتوای آیت الله سیستانی همخوانی دارد؟

قانون مذکور بیشتر بر حمایت از زوجین نابارور و اعطای برخی حقوق به آن ها تاکید دارد، اما در مورد نسب و محرمیت فرزند حاصل از جنین اهدایی، به طور صریح و تفصیلی که منطبق بر فتوای آیت الله سیستانی باشد، وارد نشده است. این خلاء می تواند در آینده به چالش های حقوقی جدی، به ویژه در مسائل ارث و تعیین هویت قانونی فرزند، منجر شود. از آنجایی که در فتوای آیت الله سیستانی، نسب فرزند به اهداکنندگان ژنتیکی می رسد و نه به زوج گیرنده، و محرمیت با مادر حامل نیز ثابت نیست، تفاوت هایی میان جنبه های فقهی و جنبه های حقوقی و اجتماعی ممکن است پیش بیاید. به همین دلیل، مشاوره حقوقی با وکلای متخصص در این زمینه برای آگاهی از تبعات قانونی احتمالی، ضروری است.

سوالات متداول

آیا فرزند حاصل از جنین اهدایی می تواند با فرزندان دیگر والدین گیرنده ازدواج کند؟

بله، از آنجایی که فرزند حاصل از جنین اهدایی هیچ نسبت خونی یا ژنتیکی با والدین گیرنده و فرزندان دیگر آن ها ندارد، می تواند با فرزندان دیگر والدین گیرنده ازدواج کند، مگر اینکه رابطه رضاع (شیرخوارگی) محقق شده باشد. در واقع، این فرزندان از نظر شرعی و ژنتیکی، خواهر و برادر نیستند.

در صورت فاش شدن هویت اهداکننده، آیا آن ها می توانند ادعایی نسبت به فرزند داشته باشند؟

از نظر شرعی، اهداکنندگان، والدین ژنتیکی فرزند محسوب می شوند. اما از نظر قانونی، قراردادهای اهدای جنین که در مراکز درمانی و تحت نظارت قانون امضا می شوند، معمولاً شامل بندهایی است که اهداکننده تمامی حقوق مادی و معنوی خود را نسبت به فرزند واگذار می کند. با این حال، با توجه به خلاءهای قانونی و اهمیت شرعی نسب، بروز چالش های حقوقی در آینده دور از انتظار نیست. بسیاری از مراکز برای جلوگیری از این مشکلات، هویت اهداکنندگان را محرمانه نگه می دارند.

چگونه می توان حمایت مالی از فرزند جنین اهدایی را در صورت عدم توارث تضمین کرد؟

با توجه به اینکه بین فرزند و والدین گیرنده رابطه توارث (ارث بردن) برقرار نیست، برای تضمین حمایت مالی از فرزند، زوجین گیرنده می توانند از راهکارهای قانونی دیگری استفاده کنند. این راهکارها شامل تنظیم وصیت نامه به نفع فرزند، هبه بخشی از اموال به او در طول حیات، یا افتتاح حساب بانکی و بیمه عمر به نام فرزند می شود. این اقدامات به آن ها اجازه می دهد تا از نظر مالی آینده فرزند خود را تامین کنند.

توصیه به استفتای مستقیم از دفتر آیت الله سیستانی برای موارد خاص و پیچیده

با وجود تمام توضیحات و تفاسیر ارائه شده، مسائل فقهی گاهی دارای جزئیات و پیچیدگی های فراوانی هستند که ممکن است در این مقاله به تمام آن ها پرداخته نشده باشد. هر وضعیت خاص ممکن است ابعاد منحصربه فرد خود را داشته باشد. بنابراین، اکیداً توصیه می شود که برای موارد خاص و پیچیده تر، زوجین و افراد مرتبط به طور مستقیم با دفتر آیت الله سیستانی یا نمایندگان ایشان تماس گرفته و استفتا کنند تا فتوای دقیق و متناسب با شرایط خود را دریافت نمایند. این اقدام، اطمینان خاطر بیشتری را فراهم می آورد و از بروز هرگونه اشتباه شرعی جلوگیری می کند.

نتیجه گیری

با بررسی جامع حکم جنین اهدایی سیستانی، می توان دریافت که از دیدگاه این مرجع عالیقدر، استفاده از جنین اهدایی با رعایت موازین شرعی و پرهیز از مقدمات حرام، فی نفسه جایز است. این روش، فرصتی برای زوجین نابارور فراهم می آورد تا طعم شیرین فرزندآوری را بچشند. اما مهم ترین پیامد این فتوا، تعیین تکلیف روشن در مورد نسب فرزند است: فرزند به والدین ژنتیکی خود (زوج اهداکننده) منتسب است.

این اصل بنیادی، پیامدهای عمیقی در احکام محرمیت و ارث دارد. محرمیت با مادر حامل (زن گیرنده) ثابت نیست و رابطه توارثی نیز بین فرزند و زوج گیرنده برقرار نمی شود. این پیچیدگی ها، لزوم آگاهی کامل و برنامه ریزی دقیق را برای زوجین متقاضی این روش ضروری می سازد. از رعایت دقیق موازین شرعی در فرآیند اهدای جنین گرفته تا بررسی راهکارهای حقوقی برای تضمین آینده مالی و هویتی فرزند، تمام جنبه ها باید با دقت و بصیرت مورد توجه قرار گیرند.

در نهایت، برای قدم گذاشتن در این مسیر، مشاوره فقهی جامع با دفاتر مراجع تقلید و همچنین مشورت حقوقی با وکلای متخصص در حوزه خانواده، نقشی حیاتی ایفا می کند. این رویکرد دوگانه، به زوجین کمک می کند تا با دیدی باز و اطمینان خاطر، تصمیمی آگاهانه بگیرند که هم رضایت شرعی را به دنبال داشته باشد و هم از نظر حقوقی آینده فرزندشان را تأمین کند. این چنین است که می توانیم پیچیدگی های پزشکی نوین را با حکمت و بینش فقهی در هم آمیزیم و راهی روشن برای خانواده های نیازمند هموار سازیم.