رابطه جنسی در محرم حرام است

این باور که رابطه جنسی با همسر در ماه محرم حرام است، یک سوءتفاهم رایج در میان برخی افراد است. در حقیقت، برقراری رابطه زناشویی با همسر در ایام ماه محرم، از جمله روزهای تاسوعا و عاشورا، از نظر شرعی حرام نیست. این تصور اشتباه غالباً ناشی از خلط میان واژه «محرم» (به معنای ماه عزاداری) و «مُحرم» (به معنای فردی که لباس احرام برای حج یا عمره پوشیده است) است.

ماه محرم، ماه عزاداری و سوگواری برای شهادت سالار شهیدان، امام حسین (ع) و یاران باوفای ایشان است. این ایام برای شیعیان زمان تأمل، اندوه و تجدید میثاق با آرمان های عاشورا محسوب می شود. در این دوران، شیعیان به شیوه های مختلف، از جمله شرکت در مجالس عزاداری، پوشیدن لباس مشکی، و پرهیز از اعمال لهو و لعب، به بزرگداشت این واقعه عظیم می پردازند. پرسش پیرامون حکم شرعی رابطه جنسی در این ماه، دغدغه بسیاری از زوجین و افرادی است که می خواهند احکام دینی خود را به درستی رعایت کنند و در عین حال، به ساحت مقدس اهل بیت (ع) و ایام عزاداری ایشان احترام بگذارند. این مقاله با هدف رفع ابهامات و ارائه پاسخی جامع و مستند به این سؤال، به بررسی ابعاد فقهی و اخلاقی این موضوع می پردازد و تفاوت های کلیدی را برای مخاطب روشن می سازد تا هرگونه نگرانی یا سوءتفاهم برطرف شود.

حکم شرعی رابطه جنسی در ماه محرم از دیدگاه فقها

هنگامی که به منابع و متون فقهی اسلام رجوع می شود، هیچ نص صریح و قطعی (اعم از آیه قرآن کریم یا حدیث معتبر از معصومین علیهم السلام) یافت نمی شود که بر حرمت نزدیکی با همسر در هیچ یک از ایام ماه محرم، حتی در روزهای خاص مانند تاسوعا و عاشورا، دلالت داشته باشد. این موضوع از نگاه اکثریت قریب به اتفاق مراجع و فقهای شیعه نیز تأیید شده است؛ به این معنا که انجام عمل زناشویی در این ماه، به خودی خود، گناه محسوب نمی شود و دارای حرمت شرعی نیست.

برقراری رابطه جنسی با همسر، یک حق و تکلیف متقابل برای زوجین در بستر شرع مقدس اسلام است. این حق در همه ایام سال، جز در مواردی خاص که اسلام مشخص کرده (مانند ایام حیض، نفاس، یا در حال احرام)، به قوت خود باقی است. بنابراین، صرف قرار گرفتن در ماه محرم، منجر به سلب این حق یا تبدیل آن به یک فعل حرام نمی شود.

تفاوت حرمت شرعی و حفظ احترام

نکته ای که در اینجا اهمیت فراوان دارد، تمایز قائل شدن میان حرمت شرعی و حفظ احترام و آداب عزاداری است. حرمت شرعی به معنای ممنوعیت قطعی یک عمل توسط شارع (خداوند و پیامبر و ائمه) است که ارتکاب آن مجازات اخروی (گناه) به دنبال دارد. در حالی که پرهیز از برخی امور در ایام عزاداری، بیشتر یک توصیه اخلاقی و رفتاری است که ریشه در شعور و احترام به ساحت مقدس اهل بیت (ع) و همدردی با مصیبت های ایشان دارد.

پرهیز از نزدیکی در ایام عزاداری ماه محرم، نه یک حکم الزامی، بلکه یک توصیه اخلاقی و نشانه ای از احترام به مقام شامخ اهل بیت (ع) است.

برای فهم بهتر این تفاوت، می توان آن را با آداب و رسوم سوگواری در مرگ عزیزان شخصی مقایسه کرد. در فرهنگ ایرانی، پس از فوت یکی از بستگان یا دوستان نزدیک، معمولاً خانواده و نزدیکان تا مدتی از برگزاری مراسم شادمانی، جشن، یا حتی برخی از فعالیت های روزمره که با غم و اندوه آن مصیبت منافات دارد، خودداری می کنند. این پرهیز، هرگز یک الزام شرعی نیست؛ یعنی اگر کسی در این ایام به دلیل ضرورت یا هر دلیل دیگری، جشن کوچکی برگزار کند یا کاری انجام دهد که عرفاً با سوگواری منافات دارد، گناهی مرتکب نشده است. بلکه این پرهیز از باب رعایت حرمت متوفی، ابراز همدردی با بازماندگان و احترام به فضای حاکم بر خانواده است.

در مورد ایام عزاداری امام حسین (ع) نیز وضعیت مشابه است. پرهیز از نزدیکی با همسر در این ایام، به ویژه در شب و روز تاسوعا و عاشورا، بیشتر جنبه احترام و ابراز همدردی با مصیبت عظیمی دارد که بر اهل بیت (ع) وارد شد. این عمل، نشانه ای از تعظیم شعائر الهی و توجه به ابعاد معنوی این ماه است. فردی که در این ایام از لذات دنیوی که منافاتی با سوگواری دارد پرهیز می کند، به نوعی خود را با فضای حاکم بر این ایام هماهنگ می سازد و به این وسیله ارادت خود را به اهل بیت (ع) نشان می دهد. اما این بدان معنا نیست که در صورت انجام عمل زناشویی، مرتکب گناهی شده است.

حق تمکین زن

یکی دیگر از ابعاد مهم در این بحث، موضوع حق تمکین زن است. در اسلام، در شرایط عادی و مشروع، زن موظف به تمکین از همسر خود است و شوهر نیز حق نزدیکی دارد. در ایام ماه محرم، این حق و تکلیف به قوت خود باقی است. اگر شوهر تمایل به نزدیکی داشته باشد، زن نباید صرفاً به دلیل ماه محرم، از تمکین خودداری کند و او را دچار حرج و مشکل سازد. البته، اگر زوجین هر دو به صورت توافقی و با نیت رعایت احترام ایام عزاداری، تصمیم به پرهیز از نزدیکی بگیرند، این عمل هیچ مانعی ندارد و حتی می تواند از نظر معنوی دارای ارزش باشد.

به طور خلاصه، می توان گفت که نزدیکی با همسر در ماه محرم نه حرام است و نه مکروه (ناپسند) خاص این ماه. آنچه برخی افراد رعایت می کنند، صرفاً از باب احترام و همدردی است و نه یک وظیفه شرعی الزامی. این موضوع به آزادی و اختیار زوجین واگذار شده است تا بر اساس درک و نیت خود، عمل کنند و همواره به یاد داشته باشند که در دین مبین اسلام، هیچ حکمی بدون دلیل و مستند معتبر شرعی نیست و نباید با ایجاد باورهای نادرست، زندگی افراد را دچار چالش کرد.

توضیح کلیدی: تفاوت میان محرم (ماه) و مُحرم (حاجی)

یکی از اصلی ترین دلایل سردرگمی و سوءتفاهم در مورد حرمت رابطه جنسی در ماه محرم، خلط معنایی و اشتباه گرفتن دو واژه «مُحرم» و «محرم» است. این دو کلمه با وجود شباهت ظاهری، معانی کاملاً متفاوتی در فرهنگ و احکام اسلامی دارند و عدم توجه به این تفاوت، منجر به برداشت های نادرست می شود.

تعریف مُحرم (با کسره میم و فتح راء)

کلمه «مُحرم» در اصطلاح فقهی، به کسی اطلاق می شود که برای انجام اعمال حج یا عمره، لباس احرام پوشیده و وارد حریم مقدس مکه یا مشاعر شده است. فرد در این حالت، به اصطلاح «مُحرم شده» و وارد وضعیت خاصی از بندگی و تقرب به درگاه الهی گشته است. احرام، مجموعه ای از محدودیت ها و آداب خاص را برای حاجی یا معتمر به همراه دارد که هدف از آن، دور کردن انسان از تعلقات دنیوی و تمرکز کامل بر عبودیت است.

محرّمات احرام

هنگامی که فرد «مُحرم» می شود، برخی از امور که در حالت عادی حلال و جایز هستند، بر او حرام می گردند. این امور را «مُحرّمات احرام» می نامند. یکی از مهمترین و شناخته شده ترین این محرّمات، ممنوعیت کامل برقراری رابطه جنسی (جماع)، بوسیدن، لمس کردن با شهوت و هرگونه لذت جویی جنسی از همسر است. علاوه بر این، امور دیگری نیز بر مُحرم حرام می شود، از جمله:

• پوشیدن لباس دوخته برای مردان
• استفاده از بوی خوش
• نگاه کردن در آینه
• شکار حیوانات صحرایی
• ازاله موی بدن (زدودن مو)
• ناخن گرفتن
• جدال و دروغ
• پوشاندن سر برای مردان و پوشاندن صورت برای زنان
• و …

این ممنوعیت ها، به دلیل ورود فرد به یک حالت خاص عبادی و معنوی است و هدف از آن، خالص کردن نیت و توجه کامل به خداوند است. این احکام مختص زمان و مکان خاص احرام هستند و به هیچ وجه به سایر ایام سال یا ماه های دیگر تعمیم داده نمی شوند.

رفع سوءتفاهم: خلط بین «محرم» و «مُحرم»

سوءتفاهم اصلی زمانی رخ می دهد که افراد، احکام و محرّمات مربوط به «مُحرم» (فرد در حال احرام) را به ماه «محرم» (ماه عزاداری) تعمیم می دهند. این اشتباه، یک خلط فاحش است که هیچ پایه و اساس شرعی ندارد.

ماه محرم، صرفاً یک نام برای یکی از ماه های قمری است که به دلیل واقعه کربلا، برای شیعیان قداست و اهمیت ویژه ای دارد. اما این ماه، به خودی خود، هیچ تغییر بنیادی در احکام عمومی شرعی، از جمله جواز رابطه زناشویی با همسر، ایجاد نمی کند. در این ماه، تنها توصیه های اخلاقی برای حفظ حرمت عزاداری و پرهیز از افراط در لذات دنیوی وجود دارد، نه تحریم شرعی امور حلال. بنابراین، هرگاه سخن از «حرام بودن رابطه جنسی» در ارتباط با «مُحرم» شنیده می شود، باید توجه داشت که این حکم مربوط به «فرد در حال احرام» است و نه «ماه محرم».

یکی از دلایلی که این سوءتفاهم را تقویت می کند، فهرست هایی است که گاهی در برخی منابع غیرمعتبر یا شفاهی تحت عنوان «25 چیز حرام در محرم» منتشر می شود. این فهرست ها، در واقع مربوط به محرّمات احرام هستند و نه ماه محرم، اما به دلیل ناآگاهی، به اشتباه به این ماه نسبت داده می شوند. ضروری است که افراد در کسب دانش دینی خود، همواره به منابع معتبر و مراجع تقلید رجوع کنند تا از چنین برداشت های نادرستی جلوگیری شود.

نزدیکی در چه زمان هایی مکروه (ناپسند) است؟

در اسلام، علاوه بر احکامی که به طور صریح عملی را «حرام» (ممنوع) می دانند، احکامی نیز وجود دارد که عملی را «مکروه» (ناپسند) معرفی می کنند. کراهت به معنای آن است که انجام آن عمل گناه ندارد، اما بهتر است از آن پرهیز شود؛ چرا که ممکن است آثار منفی (هرچند جزئی) به دنبال داشته باشد یا از کمال و برکت عمل بکاهد. پرهیز از مکروهات، نشانه ای از دقت و توجه بیشتر به مستحبات و آداب دین است.

توضیح مفهوم کراهت

تفاوت اساسی بین کراهت و حرمت در این است که حرمت، عملی را ممنوع و ارتکاب آن را مستوجب عذاب می داند، در حالی که کراهت، عملی را ناپسند می شمارد و پرهیز از آن را بهتر می داند، بدون آنکه ترک آن الزامی باشد یا انجام آن گناه به شمار آید. در مورد رابطه زناشویی نیز، اسلام در برخی زمان ها یا حالات خاص، نزدیکی با همسر را مکروه شمرده است که رعایت این توصیه ها می تواند برکات و آثار مثبتی را به همراه داشته باشد.

لیست جامع موارد مکروه برای نزدیکی

فقهای اسلام بر اساس روایات و احادیث، زمان ها و حالات مختلفی را برای نزدیکی با همسر مکروه شمرده اند. این موارد، فارغ از ماه محرم یا سایر ایام سال هستند و توصیه های عمومی برای داشتن یک زندگی زناشویی با برکت تر محسوب می شوند:

1. هنگام طلوع فجر تا طلوع آفتاب: این زمان، فرصت مناسبی برای عبادت، تلاوت قرآن، و آمادگی برای شروع روز است و از این رو، نزدیکی در آن ناپسند شمرده شده است.
2. هنگام غروب آفتاب تا زمان برطرف شدن شفق: این بازه زمانی نیز با انتقال از روز به شب و اهمیت اذان مغرب، برای تمرکز بر عبادات توصیه می شود.
3. شب اول ماه (به جز ماه رمضان): نزدیکی در شب اول هر ماه قمری (غیر از ماه رمضان که شب اول آن مستحب است)، مکروه است.
4. شب آخر ماه: مانند شب اول، شب آخر ماه قمری نیز برای نزدیکی مکروه شمرده شده است.
5. بین اذان و اقامه: این زمان طلایی برای آمادگی نماز و دعا است و نزدیکی در آن ناپسند است.
6. رو به قبله یا پشت به قبله: از باب احترام به کعبه و جهت قبله، نزدیکی به این دو سمت مکروه است.
7. در اتاقی که کودک باشد یا سر و صدای آنها را بشنود: رعایت حریم خصوصی و حفظ شرم و حیا، از آداب مهم اسلامی است و حضور کودک در اتاق یا شنیدن صدای نزدیکی توسط او، مکروه شمرده می شود.
8. به صورت عریان: توصیه می شود که زن و شوهر به هنگام نزدیکی، خود را کاملاً عریان نکنند و حداقل پارچه ای بر روی خود داشته باشند.
9. بعد از احتلام در خواب: اگر فردی در خواب محتلم شود و غسل بر او واجب شود، نزدیکی قبل از غسل مکروه است.
10. با شکم پر: نزدیکی بلافاصله پس از صرف غذای سنگین، هم از نظر جسمی و هم از نظر روحی، توصیه نمی شود و مکروه است.
11. در زیر آسمان (بدون سقف): نزدیکی در فضای باز و بدون پوشش کامل سقف، مکروه شمرده شده است.
12. بدون وضو یا غسل (قبل از جماع): اگرچه وضو یا غسل برای نزدیکی واجب نیست، اما انجام آن مستحب است و نزدیکی بدون آن مکروه است.
13. شب عید فطر و شب عید قربان: این شب ها از شب های مهم عبادی هستند و نزدیکی در آنها مکروه است.
14. هنگام خسوف و کسوف (ماه گرفتگی و خورشیدگرفتگی): این پدیده های طبیعی، نشانه های عظمت الهی هستند و زمان مناسبی برای دعا و استغفار، نه نزدیکی.
15. نگاه کردن به فرج هنگام جماع: این عمل از نظر اخلاقی مکروه شمرده شده است.
16. شب سه شنبه: در برخی روایات، نزدیکی در این شب مکروه دانسته شده است.
17. سفر بی وضو: اگرچه حکم خاصی ندارد، اما رعایت طهارت در همه حال، به ویژه قبل از نزدیکی، مستحب است.
18. هنگام شروع سفر: برخی روایات از نزدیکی در شب شروع سفر منع کرده اند.

اهمیت رعایت این موارد

رعایت این موارد مکروه، به قصد افزایش برکت در زندگی زناشویی، آثار مثبت روحی و جسمی بر زوجین و فرزندان احتمالی، و تقویت ابعاد معنوی در خانواده است. این توصیه ها، نه برای ایجاد محدودیت، بلکه برای ارتقاء کیفیت زندگی و روابط در پرتو آموزه های اسلامی ارائه شده اند. همانطور که گفته شد، عدم رعایت آنها گناهی به دنبال ندارد، اما توجه به آنها می تواند به کمال و سعادت بیشتر کمک کند.

مهم است که زوجین با آگاهی از این احکام و توصیه ها، با یکدیگر در مورد نحوه رعایت آنها گفتگو کنند و با در نظر گرفتن شرایط و نیازهای یکدیگر، بهترین تصمیم را برای زندگی خود بگیرند. هدف همواره باید رسیدن به آرامش، محبت، و تقرب بیشتر به خداوند باشد.

آیا اقدام به بارداری (انعقاد نطفه) در ماه محرم جایز است؟

یکی از سوالات متداولی که در میان برخی زوجین و خانواده ها مطرح می شود، این است که آیا اقدام به بارداری و انعقاد نطفه در ماه محرم و صفر جایز است یا خیر، و آیا کراهتی بر آن مترتب است؟ این نگرانی معمولاً از همان سوءتفاهم کلی در مورد احکام ماه محرم ناشی می شود.

پاسخ صریح: بله، جایز است

در پاسخ به این سؤال، باید به صراحت اعلام کرد که بله، اقدام به بارداری و انعقاد نطفه در ماه محرم و صفر کاملاً جایز است و هیچ ایراد شرعی یا کراهتی بر آن وارد نیست. همانطور که پیشتر توضیح داده شد، ماه محرم به خودی خود محدودیتی برای اعمال حلال شرعی ایجاد نمی کند و نزدیکی با همسر به قصد فرزندآوری یا هر قصد مشروع دیگری، در این ماه کاملاً مجاز است.

باورهای نادرستی که ممکن است در این زمینه وجود داشته باشد، مبنی بر اینکه فرزند متولد شده در محرم و صفر ممکن است دچار مشکلاتی شود یا از نظر معنوی دارای نقصی باشد، هیچ پایه و اساس دینی ندارد. این گونه باورها، خرافات تلقی می شوند و نباید در تصمیم گیری های مهم زندگی مانند فرزندآوری، به آن ها اعتنا کرد.

آداب عمومی انعقاد نطفه در اسلام

اسلام برای تمامی جنبه های زندگی انسان، از جمله عمل زناشویی و انعقاد نطفه، برنامه ها و توصیه هایی ارائه کرده است. این آداب، فارغ از ماه محرم یا سایر ماه ها، بهداشت فردی و اجتماعی، سلامت روحی و جسمی زن و شوهر، و در نهایت، سلامت و سعادت فرزند را تحت تأثیر قرار می دهند. برخی از این توصیه های عمومی عبارتند از:

1. نیت صالح: توصیه می شود که زوجین با نیت صالح و طلب فرزند پاک و صالح از خداوند، اقدام به نزدیکی کنند.
2. وضو و دعا: مستحب است قبل از نزدیکی، وضو گرفته شود و دعاهای وارده برای طلب فرزند نیکو خوانده شود.
3. انتخاب زمان مناسب: هرچند نزدیکی در ماه محرم حرام نیست، اما همانطور که در بخش قبل ذکر شد، برخی زمان ها برای نزدیکی مکروه هستند که رعایت آنها می تواند به افزایش برکت کمک کند. البته این کراهت ها ربطی به ماه محرم ندارند و عمومی هستند.
4. پرهیز از برخی زمان های خاص: در روایات، به پرهیز از نزدیکی در برخی شب ها و روزها (مانند شب های خاص هفته یا برخی ایام مشخص سال که در بخش کراهت به آنها اشاره شد) توصیه شده است، اما این توصیه ها به معنای حرمت نیستند.
5. حفظ حیا و شرم: رعایت آداب مربوط به حیا و شرم در حین نزدیکی و پرهیز از افراط در لذات نامشروع، از آموزه های اسلام است.
6. رعایت بهداشت: توجه به نظافت و بهداشت فردی قبل از نزدیکی، از نکات مهم در اسلام است.

این آداب، برای افزایش برکات و آثار معنوی و جسمی بر زندگی خانوادگی و فرزندان است و هیچ یک از آنها، نزدیکی در ماه محرم به قصد بارداری را منع نمی کند. بنابراین، زوجین می توانند با آرامش خاطر و توکل بر خداوند، در هر زمان از ماه محرم که شرایط برایشان فراهم است، اقدام به فرزندآوری کنند.

نتیجه گیری: هیچ حکم شرعی مبنی بر حرمت یا کراهت خاص نزدیکی و اقدام به بارداری در ماه محرم وجود ندارد. آنچه مطرح است، تنها توصیه های اخلاقی برای حفظ حرمت و احترام به ایام عزاداری است که انتخاب رعایت آن به عقل و درک و نیت زوجین بستگی دارد و عدم رعایت آن گناهی به دنبال ندارد.

جمع بندی و نتیجه گیری نهایی

در پی بررسی های جامع و مستند صورت گرفته، به این نتیجه قطعی می رسیم که باور رایج درباره حرمت رابطه جنسی در ماه محرم، یک سوءتفاهم بزرگ و بی اساس است. این تصور اشتباه، عمدتاً از خلط میان واژه «محرم» (به معنای ماه عزاداری) و «مُحرم» (به معنای فردی که لباس احرام برای حج یا عمره پوشیده است) نشأت می گیرد.

هیچ نص صریح و معتبر شرعی در اسلام (نه در قرآن و نه در سنت معصومین علیهم السلام) وجود ندارد که بر حرمت نزدیکی با همسر در ماه محرم، حتی در ایام اوج عزاداری مانند تاسوعا و عاشورا، دلالت کند. فقهای شیعه نیز به اتفاق، بر جواز این عمل در ماه محرم تأکید دارند.

آنچه در این ایام توصیه می شود، رعایت حرمت و احترام به مقام شامخ اهل بیت (ع) و ابراز همدردی با مصیبت های ایشان است. این پرهیز، جنبه اخلاقی و معنوی دارد و به هیچ وجه به معنای یک حکم شرعی الزامی نیست که ترک آن گناه محسوب شود. می توان آن را به آداب سوگواری در مرگ عزیزان شخصی تشبیه کرد که از باب احترام رعایت می شود، نه از باب الزام شرعی. همچنین، حق تمکین زن در این ایام نیز به قوت خود باقی است و زن نباید بدون دلیل شرعی، از همسر خود تمکین نکند.

تفاوت اساسی میان «محرم» و «مُحرم» در اینجاست که محرّمات احرام (که شامل ممنوعیت رابطه جنسی و سایر لذات می شود) تنها برای فردی است که لباس احرام به تن کرده و وارد اعمال حج یا عمره شده است، و این احکام به هیچ عنوان به ماه محرم قابل تعمیم نیست. فهرست هایی که گاهی تحت عنوان «25 چیز حرام در محرم» منتشر می شوند، در واقع مربوط به محرّمات احرام هستند و خلط این دو مفهوم، منشأ اصلی ابهامات در جامعه است.

همچنین، در خصوص کراهت (ناپسند بودن) نزدیکی، باید توجه داشت که زمان ها و شرایط مکروه برای رابطه زناشویی، عمومی هستند و ربطی به ماه محرم ندارند. این زمان ها شامل طلوع و غروب آفتاب، شب های اول و آخر ماه، بین اذان و اقامه، و برخی شرایط دیگر است که رعایت آنها از باب استحباب و برای افزایش برکت در زندگی توصیه می شود، نه از باب حرمت.

درباره اقدام به بارداری و انعقاد نطفه در ماه محرم نیز، هیچ ایراد شرعی یا کراهتی وجود ندارد. زوجین می توانند با توکل بر خدا و با رعایت آداب عمومی فرزندآوری در اسلام، در این ماه نیز برای داشتن فرزند اقدام کنند و باورهای نادرست در این زمینه را نباید جدی گرفت.

در نهایت، توصیه می شود که همواره دانش دینی از مراجع معتبر و متخصصان امر دین کسب شود و از استناد به شایعات، اطلاعات نادرست و منابع غیرمعتبر پرهیز شود. احترام به ایام عزاداری اهل بیت (ع) بسیار مهم است و جایگاه ویژه ای در فرهنگ شیعی دارد، اما این احترام باید در کنار درک صحیح احکام شرعی و انجام وظایف زناشویی و خانوادگی صورت گیرد تا هرگونه افراط و تفریط از بین برود و زندگی بر پایه اصول صحیح دینی استوار شود. هدف اصلی همواره باید ایجاد آرامش و اطمینان در دل مؤمنان باشد.