شرایط فرزند خواندگی در سال ۱۴۰۲

فرزند خواندگی در سال ۱۴۰۲، فرآیندی سرشار از امید و تعهد است که به واسطه آن، آغوشی گرم و خانه ای پرمهر برای کودکانی که نیازمند سرپرستی هستند، فراهم می آید. این مسیر حقوقی و عاطفی، با هدف تضمین آینده ای روشن برای این فرزندان، مجموعه ای از قوانین و ضوابط مشخص را در بر می گیرد که متقاضیان باید با دقت آن ها را طی کنند تا بتوانند قلب خانواده خود را به روی یک عضو جدید بگشایند. قدم گذاشتن در این راه نیازمند آگاهی کامل از شرایط و مراحل است تا با خیالی آسوده و گام هایی محکم، این سفر معنوی را آغاز کرد و با سرپرستی یک کودک، به او و خود، زندگی دوباره ای بخشید.

مفهوم حقوقی فرزندخواندگی در ایران: تفاوت ها و ماهیت آن

در نظام حقوقی ایران، فرزندخواندگی به معنای ایجاد یک رابطه قرابت حقوقی است که طی آن، فرد یا زوجی، سرپرستی دائم کودکی را که از نسل طبیعی آن ها نیست، برعهده می گیرد. این رابطه، با هدف تأمین نیازهای عاطفی، تربیتی، و مادی کودک، توسط مراجع قضایی و حمایتی کشور رسمیت می یابد و تفاوت های بنیادینی با مفاهیم دیگری چون حضانت و قیمومت دارد که فهم آن ها برای متقاضیان این مسیر، ضروری است.

حضانت، به معنای نگهداری و تربیت کودک است که معمولاً پس از جدایی والدین، به یکی از آن ها واگذار می شود. در این حالت، رابطه نسبی و وراثت فرزند با والدین طبیعی خود برقرار می ماند و صرفاً حق نگهداری و تربیت به یکی از آن ها یا شخص ثالثی داده می شود. قیمومت نیز زمانی مطرح می شود که فردی (معمولاً کودک) صغیر یا محجور باشد و نیاز به یک نماینده قانونی برای اداره امور مالی و حقوقی خود داشته باشد. قیم، وظیفه مدیریت اموال و تصمیم گیری های قانونی را برعهده دارد، اما رابطه عاطفی و تربیتی ای که در فرزندخواندگی شکل می گیرد، در قیمومت وجود ندارد.

در مقابل، فرزندخواندگی فراتر از صرف نگهداری یا مدیریت امور است. این نهاد حقوقی، به معنای پذیرش یک کودک به عنوان فرزند قانونی است، به گونه ای که تمامی حقوق و تکالیف والدین و فرزندان طبیعی (به جز برخی موارد خاص نظیر توارث) بین سرپرست و کودک ایجاد می شود. تاریخچه قانون گذاری در این حوزه نشان می دهد که قانون گذار همواره به دنبال حمایت هرچه بیشتر از کودکان بی سرپرست و بدسرپرست بوده و با تکامل قوانین، سعی در تسهیل و شفاف سازی این فرآیند داشته است تا این کودکان در یک محیط خانوادگی سالم رشد کنند.

فرزندخواندگی در ایران، بیش از یک مسئولیت حقوقی، یک تعهد عاطفی عمیق است که با حمایت قانون، زندگی جدیدی را برای کودکان و خانواده های سرپرست رقم می زند.

مرور قوانین حاکم بر فرزندخواندگی در سال ۱۴۰۲

در کشور ما، قوانین مرتبط با فرزندخواندگی با هدف حمایت حداکثری از کودکان و فراهم آوردن بهترین شرایط برای آن ها، همواره مورد بازنگری و به روزرسانی قرار می گیرند. اساس این قوانین، «قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست» مصوب سال ۱۳۹۲ و اصلاحات بعدی آن است که چارچوب اصلی را برای فرآیند فرزندخواندگی تعیین می کند. این قانون، با تکیه بر مصلحت عالیه کودک، شرایط و رویه هایی را وضع کرده که متقاضیان سرپرستی باید آن ها را رعایت کنند.

علاوه بر این قانون مادر، آیین نامه های اجرایی و بخشنامه های صادره از سوی سازمان بهزیستی کشور، جزئیات و رویه های عملی ثبت نام و مراحل اداری فرزندخواندگی را مشخص می کنند. این آیین نامه ها به طور مداوم برای هماهنگی با نیازهای جامعه و بهبود فرآیندها، مورد بازبینی قرار می گیرند. در سال ۱۴۰۲ نیز، متقاضیان باید با آگاهی کامل از مفاد این قوانین و آیین نامه های اجرایی، قدم در این مسیر بگذارند تا از هرگونه ابهام و تأخیر در روند پرونده خود جلوگیری کنند.

از مهم ترین تغییرات و به روزرسانی هایی که ممکن است در سال های اخیر و به تبع آن در سال ۱۴۰۲ مورد توجه قرار گیرد، می توان به تسهیل شرایط برای گروه های خاص از متقاضیان (مانند زنان مجرد) و همچنین تمرکز بیشتر بر کارآمدی و سرعت بخشیدن به فرآیندهای اداری و قضایی اشاره کرد. این تغییرات با هدف پاسخگویی به تعداد زیاد کودکان نیازمند سرپرستی و همچنین انتظارات خانواده هایی که مشتاق پذیرش این کودکان هستند، اعمال می شوند.

شرایط عمومی متقاضیان فرزندخواندگی: معیارهای اصلی

هر فرد یا زوجی که قصد پذیرش سرپرستی کودکی را دارد، ابتدا باید مجموعه ای از شرایط عمومی را احراز کند که توسط قانون گذار و سازمان بهزیستی تعیین شده اند. این شرایط، که اساس صلاحیت متقاضیان را تشکیل می دهند، برای تضمین یک محیط سالم، امن و پایدار برای رشد و تربیت کودک ضروری هستند. این معیارها عبارتند از:

1. تابعیت ایرانی: متقاضیان باید دارای تابعیت جمهوری اسلامی ایران باشند. در صورتی که در خارج از کشور سکونت دارند، می توانند درخواست خود را از طریق سفارتخانه ها و کنسولگری های ایران به سازمان بهزیستی ارسال کنند.
2. اعتقاد به یکی از ادیان رسمی کشور: متقاضی یا زوجین باید به یکی از ادیان رسمی شناخته شده در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران (اسلام، مسیحیت، یهودیت و زرتشتیت) اعتقاد داشته باشند.
3. صلاحیت اخلاقی و عدم محکومیت جزایی مؤثر: متقاضیان باید دارای حسن شهرت و صلاحیت اخلاقی باشند. سابقه محکومیت جزایی مؤثر که طبق قانون، فرد را از حقوق اجتماعی محروم می کند، مانعی برای فرزندخواندگی محسوب می شود.
4. سلامت جسمی و روانی: متقاضیان نباید به بیماری های واگیردار، صعب العلاج، یا اختلالات روانی که مانع از تربیت و نگهداری صحیح کودک شود، مبتلا باشند. گواهی سلامت از پزشک قانونی و متخصصین مربوطه در این زمینه الزامی است.
5. توانایی مالی کافی و تمکن مالی قابل قبول: سرپرست یا سرپرستان باید توانایی تأمین هزینه های زندگی، تحصیل و درمان کودک را داشته باشند. این شرط شامل تعهد به تملیک بخشی از اموال به نفع کودک و همچنین بیمه پایه و تکمیلی برای او می شود. این تمکن مالی، برای اطمینان از آینده اقتصادی کودک، توسط بهزیستی و دادگاه بررسی می شود.
6. تعهد به انجام واجبات و ترک محرمات: متقاضیان باید به اصول اخلاقی و شرعی پایبند باشند و در عمل نیز این پایبندی را نشان دهند.
7. عدم اعتیاد: متقاضیان نباید به مواد مخدر، روانگردان و الکل اعتیاد داشته باشند. این شرط از اهمیت بالایی برخوردار است و عدم آن با آزمایشات لازم اثبات می شود.
8. اهلیت قانونی: متقاضیان نباید محجور باشند؛ یعنی دارای عقل و رشد کافی برای اداره امور خود و کودک باشند.

احراز این شرایط، گام نخست و بسیار مهم در فرآیند فرزندخواندگی است. سازمان بهزیستی و دادگاه خانواده، با دقت این موارد را بررسی می کنند تا مطمئن شوند محیطی که کودک به آن وارد می شود، برای رشد و شکوفایی او مناسب و امن است.

شرایط اختصاصی متقاضیان فرزندخواندگی (بر اساس گروه های مختلف)

علاوه بر شرایط عمومی، قانون گذار برای گروه های مختلف متقاضیان فرزندخواندگی، شرایط اختصاصی را نیز در نظر گرفته است. این شرایط، با هدف تطبیق قوانین با واقعیت های زندگی و نیازهای گوناگون متقاضیان، تعریف شده اند.

زوجین بدون فرزند

یکی از اصلی ترین گروه های متقاضی فرزندخواندگی، زوجینی هستند که از نعمت فرزند بی بهره مانده اند. برای این زوجین، شرایط خاصی در نظر گرفته شده است:

• گذشت حداقل پنج سال تمام از تاریخ عقد ازدواج دائم: این شرط به منظور اطمینان از پایداری رابطه زناشویی و فرصت کافی برای تلاش های درمانی جهت فرزندآوری طبیعی وضع شده است.
• گواهی پزشکی قانونی در مورد عدم توانایی فرزندآوری: در صورتی که زوجین پیش از گذشت پنج سال از ازدواج، بتوانند گواهی معتبر پزشکی قانونی مبنی بر عدم توانایی دائمی یا عدم امید به فرزندآوری ارائه دهند، شرط پنج سال ازدواج برای آن ها برداشته می شود. این استثنا، نشان از انعطاف پذیری قانون در مواجهه با شرایط خاص است.
• حداقل سن ۳۰ سال برای حداقل یکی از زوجین: این شرط سنی برای تضمین بلوغ فکری و آمادگی کافی برای پذیرش مسئولیت های پدر و مادری است.

زوجین دارای فرزند

برخلاف تصور برخی، زوجینی که از قبل فرزند بیولوژیکی دارند نیز می توانند برای فرزندخواندگی اقدام کنند. این امکان، با هدف گسترش فرهنگ سرپرستی و کمک به کودکان نیازمند، و با رعایت ملاحظات خاصی فراهم شده است:

• عقد ازدواج دائم: همانند زوجین بدون فرزند، این شرط برای تضمین پایداری کانون خانواده ضروری است.
• حداقل سن ۳۰ سال برای یکی از زوجین: این شرط سنی نیز برای زوجین دارای فرزند اعمال می شود.
• رعایت تناسب سنی با فرزندان بیولوژیکی و محدودیت تعداد: قانون بر این نکته تأکید دارد که پذیرش فرزندخوانده نباید به ضرر فرزندان موجود در خانواده باشد و باید تناسب سنی و تعداد فرزندان در نظر گرفته شود. برای مثال، اگر زوجین سه فرزند زیستی داشته باشند، پذیرش تنها یک کودک دیگر امکان پذیر است، مگر اینکه کودکان مورد نظر، خواهر و برادر باشند که در این صورت می توانند به صورت همزمان پذیرفته شوند.

زنان مجرد و بدون شوهر

قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست، گامی مهم در جهت اعطای حق سرپرستی به زنان مجرد برداشته است. این امکان، فرصتی است برای زنانی که تمایل به مادری دارند و می توانند محیطی امن و پرمهر برای کودکان فراهم کنند:

• حداقل سن ۳۰ سال: این شرط برای تضمین بلوغ و استقلال کافی در مدیریت زندگی و تربیت کودک است.
• حق سرپرستی منحصراً برای دختران: در حالت عادی، زنان مجرد تنها می توانند سرپرستی کودکان دختر را برعهده بگیرند.
• توضیح استثنائات: این محدودیت جنسیتی دارای استثنائاتی است، از جمله در مواردی که متقاضی قصد سرپرستی خواهرزاده، برادرزاده یا نوه خود را داشته باشد، می تواند سرپرستی کودک پسر را نیز برعهده گیرد.
• لزوم وجود مسکن مستقل: زن مجرد متقاضی باید دارای مسکن مستقل (اعم از ملکی یا استیجاری) باشد. در صورتی که با اعضای خانواده زندگی می کند، لازم است که امکانات رفاهی کافی و مناسب برای کودک فراهم باشد و وضعیت خانواده متقاضی به دقت بررسی شود.
• عدم داشتن فرزند: معمولاً زنان مجرد متقاضی نباید فرزندی داشته باشند، مگر در موارد خاص و با تشخیص کمیته های تخصصی.

توضیح این شرایط اختصاصی، به متقاضیان کمک می کند تا با دیدی واقع بینانه و کامل، برای گام های بعدی آماده شوند و انتظارها و الزامات قانونی را به درستی درک کنند.

شرایط کودکان قابل واگذاری به فرزندخواندگی در سال ۱۴۰۲

فرزندخواندگی تنها زمانی امکان پذیر است که شرایط قانونی مشخصی در مورد وضعیت کودک احراز شود. این شرایط با هدف حفاظت از حقوق کودک و اطمینان از عدم وجود ولی قهری یا سرپرست طبیعی صالح، تدوین شده اند.

کودکان بی سرپرست

کودکان بی سرپرست به دسته ای از کودکان اطلاق می شود که والدین اصلی آن ها به هر دلیلی قادر به سرپرستی نیستند و هیچ کس دیگری نیز از نظر قانونی مسئولیت آن ها را برعهده ندارد. این موارد شامل:

• عدم شناسایی والدین: کودکانی که والدین آن ها ناشناس هستند و هیچ اطلاعاتی از هویت آن ها در دست نیست.
• فوت والدین: کودکانی که پدر، مادر و جد پدری آن ها فوت کرده اند.
• عدم وجود جد پدری یا وصی: در مواردی که والدین فوت کرده اند و جد پدری نیز در قید حیات نیست و وصی نیز از سوی ولی قهری تعیین نشده باشد.

کودکان بدسرپرست

کودکان بدسرپرست، کودکانی هستند که والدین یا سرپرستان قانونی آن ها در قید حیات هستند، اما به دلیل عدم صلاحیت یا شرایط نامناسب، قادر به نگهداری و تربیت صحیح کودک نیستند و سلامت جسمی یا روانی کودک در خطر است. این شرایط شامل:

• عدم صلاحیت والدین و سپرده شدن به بهزیستی: در مواردی که دادگاه صلاحیت والدین را برای نگهداری کودک تأیید نکند و سرپرستی کودک را به سازمان بهزیستی واگذار کند.
• عدم مراجعه والدین پس از دو سال: اگر والدین یا ولی قهری پس از گذشت دو سال از تاریخ سپردن کودک به سازمان بهزیستی، برای سرپرستی او مراجعه نکرده باشند.
• عدم صلاحیت با تشخیص دادگاه: در صورتی که هیچ یک از پدر، مادر، جد پدری یا وصی منصوب از سوی ولی قهری صلاحیت سرپرستی را نداشته باشند و حتی با ضم امین یا ناظر نیز این صلاحیت احراز نشود، دادگاه می تواند حکم واگذاری سرپرستی را صادر کند.

اولویت ها در انتخاب فرزند

پس از احراز شرایط کودک، سازمان بهزیستی و کمیته های تخصصی، با توجه به نیازها و ویژگی های متقاضیان و کودکان، اقدام به معرفی فرزند می کنند. در این میان، اولویت ها و ملاحظاتی نیز در نظر گرفته می شود:

• سن: معمولاً اولویت با کودکان کوچک تر است، زیرا انطباق آن ها با خانواده جدید راحت تر است.
• جنسیت: در برخی موارد، متقاضیان ترجیحات جنسیتی خاصی دارند که در صورت امکان و بر اساس مصلحت کودک، مورد توجه قرار می گیرد (مثلاً در مورد زنان مجرد که تنها می توانند سرپرستی دختران را برعهده گیرند).
• وضعیت سلامت: برخی کودکان ممکن است دارای شرایط خاص پزشکی باشند. بهزیستی سعی می کند این کودکان را به خانواده هایی معرفی کند که توانایی و آمادگی لازم برای مراقبت از آن ها را داشته باشند.
• خواهر و برادر بودن: تلاش می شود که خواهر و برادران از یکدیگر جدا نشوند و در صورت امکان، به صورت همزمان به یک خانواده واگذار شوند.

این فرآیند دقیق، با هدف تضمین بهترین مطابقت بین کودک و خانواده سرپرست و ایجاد یک آینده امن و شاد برای کودک صورت می گیرد.

گام به گام تا فرزندخواندگی: فرآیند درخواست در سال ۱۴۰۲

مسیر فرزندخواندگی، مسیری پرپیچ و خم اما در نهایت رضایت بخش است که با گام هایی مشخص و برنامه ریزی شده طی می شود. آشنایی با این مراحل، به متقاضیان کمک می کند تا با آمادگی کامل و ذهنی آرام، این روند را دنبال کنند.

ثبت نام و درخواست اولیه در سامانه بهزیستی (adoption.behzisti.net)

نقطه آغازین این سفر، ثبت نام آنلاین در سامانه فرزندخواندگی سازمان بهزیستی به آدرس adoption.behzisti.net است. این سامانه، درگاهی برای ورود به دنیای فرزندخواندگی و ثبت اولین درخواست ها محسوب می شود. در ابتدا، متقاضی یا زوجین باید با ورود به سامانه، اطلاعات اولیه خود را شامل مشخصات هویتی، وضعیت تأهل، کشور و استان محل زندگی، و نوع خانواده (به عنوان مثال، زوجین بدون فرزند، زوجین دارای فرزند یا زنان مجرد) تکمیل کنند. پس از ورود اطلاعات، یک کد رهگیری منحصر به فرد به متقاضی اختصاص می یابد که برای پیگیری های بعدی ضروری است. این بخش، دروازه ای به سوی یک آینده مشترک است و دقت در تکمیل فرم ها، اولین قدم در ایجاد این اعتماد متقابل محسوب می شود.

فرآیند بررسی صلاحیت در سازمان بهزیستی

پس از ثبت نام آنلاین و دریافت کد رهگیری، مرحله ای حساس و دقیق آغاز می شود: بررسی صلاحیت متقاضیان توسط سازمان بهزیستی. در این گام، از متقاضیان خواسته می شود مدارک لازم را (که در ادامه به تفصیل به آن ها اشاره خواهد شد) به صورت فیزیکی به اداره بهزیستی مربوطه ارائه دهند تا پرونده آن ها تشکیل شود. مددکاران اجتماعی بهزیستی، با انجام مصاحبه های اولیه و بازدید از منزل متقاضی، به ارزیابی شرایط زندگی، محیط خانوادگی، توانایی های تربیتی و آمادگی روانی آن ها می پردازند. این بازدیدها و مصاحبه ها، فرصتی برای درک عمیق تر از انگیزه و آمادگی متقاضیان برای پذیرش مسئولیت سرپرستی یک کودک است. پرونده سپس در کمیته های تخصصی مورد بررسی قرار می گیرد تا اطمینان حاصل شود که بهترین محیط برای رشد کودک فراهم خواهد شد.

ارجاع پرونده به دادگاه خانواده و صدور حکم سرپرستی آزمایشی

در صورت تأیید صلاحیت متقاضیان توسط سازمان بهزیستی، پرونده به دادگاه خانواده ارجاع داده می شود. دادگاه، با تشکیل جلسه دادرسی، به بررسی قضایی شرایط متقاضیان و مصلحت کودک می پردازد. این مرحله، تضمین کننده رعایت تمامی جنبه های قانونی و حقوقی است. در صورتی که دادگاه، شرایط را مساعد تشخیص دهد، «حکم سرپرستی آزمایشی» را صادر می کند. این حکم، به معنای آغاز یک دوره آزمایشی و نظارت شده است که معمولاً به مدت شش ماه تعیین می شود. صدور این حکم، نقطه ای کلیدی در این مسیر است؛ زیرا به متقاضیان اجازه می دهد تا عملاً با کودک زندگی کنند و تعاملات روزمره را تجربه کنند.

دوره سرپرستی آزمایشی و نظارت بهزیستی

دوره سرپرستی آزمایشی، فرصتی حیاتی برای انطباق متقابل کودک و خانواده سرپرست است. در این مدت، کودک با محیط جدید و والدین سرپرست خود آشنا می شود و خانواده نیز تجربه عملی نگهداری و تربیت او را کسب می کند. سازمان بهزیستی، از طریق مددکاران اجتماعی، نظارت دقیقی بر این دوره دارد. بازدیدهای دوره ای و بررسی وضعیت کودک و خانواده، از جمله اقداماتی است که در این مرحله انجام می شود. هدف از این نظارت، اطمینان از سلامت جسمی و روانی کودک، روند سازگاری او با محیط جدید و حسن اجرای تعهدات سرپرستان است. این دوره، اهمیت زیادی در شکل گیری یک پیوند عاطفی قوی و پایدار دارد.

صدور حکم قطعی سرپرستی

پس از موفقیت آمیز بودن دوره سرپرستی آزمایشی و تأیید نهایی سازمان بهزیستی و دادگاه خانواده، «حکم قطعی سرپرستی» صادر می شود. این حکم، نقطه پایان فرآیند فرزندخواندگی و آغاز یک زندگی مشترک دائمی و قانونی است. با صدور حکم قطعی، تمامی حقوق و تکالیف قانونی والدین و فرزند (به جز موارد خاص توارث) بین خانواده سرپرست و کودک برقرار می شود. یکی از اقدامات ضروری پس از صدور این حکم، ابلاغ آن به سازمان ثبت احوال است تا شناسنامه جدیدی برای کودک با نام و نام خانوادگی والدین سرپرست صادر شود و این کودک به طور رسمی عضوی از خانواده آن ها شناخته شود. این لحظه، اوج انتظار و امید در مسیر فرزندخواندگی است و جشن آغاز یک خانواده جدید را نوید می دهد.

لیست کامل مدارک لازم برای فرزندخواندگی (آپدیت ۱۴۰۲)

آماده سازی مدارک لازم، یکی از گام های اساسی و حساس در فرآیند فرزندخواندگی است. جمع آوری دقیق و کامل این اسناد، به تسریع روند پرونده کمک شایانی می کند. متقاضیان فرزندخواندگی در سال ۱۴۰۲ باید مدارک زیر را تهیه و به مراجع مربوطه ارائه دهند:

• کارت ملی و شناسنامه متقاضیان: ارائه تصویر برابر اصل شده از تمامی صفحات شناسنامه و کارت ملی زوجین یا زن مجرد متقاضی.
• سند ازدواج دائم (برای زوجین): تصویر برابر اصل شده سند رسمی ازدواج.
• گواهی پزشک متخصص زنان و زایمان و پزشکی قانونی (در صورت لزوم): این گواهی برای زوجین بدون فرزند، مبنی بر عدم توانایی یا امید به فرزندآوری طبیعی، الزامی است.
• گواهی عدم سوء پیشینه کیفری: برای هر یک از متقاضیان از مراجع ذی صلاح.
• گواهی سلامت جسمی و روانی از پزشک قانونی: شامل گواهی عدم ابتلا به بیماری های واگیردار، صعب العلاج و عدم وجود اختلالات روانی مؤثر.
• مدارک اثبات تمکن مالی: شامل فیش حقوقی، گواهی اشتغال به کار، گواهی بانکی مربوط به حساب های متقاضیان، سند ملک (اعم از مسکونی یا تجاری)، و سایر مدارک نشان دهنده توانایی مالی کافی.
• گواهی عدم اعتیاد: از آزمایشگاه های معتبر و مورد تأیید بهزیستی.
• کارت پایان خدمت یا معافیت (برای آقایان): تصویر برابر اصل شده.
• مدارک مربوط به محل سکونت: سند مالکیت یا اجاره نامه رسمی منزل مسکونی، برای اثبات وجود مکانی مناسب جهت نگهداری کودک.
• تعهدنامه کتبی تملیک اموال: تعهدنامه محضری مبنی بر تملیک قسمتی از اموال به نفع فرزندخوانده در آینده، که جزئیات آن توسط بهزیستی تعیین می شود.
• گواهی بیمه پایه و تکمیلی: ارائه مدارک مربوط به بیمه پایه و تکمیلی برای کودک، پس از پذیرش سرپرستی.
• عکس پرسنلی: چند قطعه عکس جدید از متقاضیان.
• رضایت نامه کتبی فرزندان (در صورت وجود): اگر متقاضیان دارای فرزند بیولوژیکی هستند، رضایت نامه کتبی فرزندان بزرگتر (در صورت لزوم) باید ارائه شود.

آماده سازی دقیق این مدارک و اطمینان از صحت و اعتبار آن ها، به متقاضیان کمک می کند تا از وقفه های احتمالی در طول فرآیند جلوگیری کنند و با اطمینان خاطر بیشتری این مسیر را به پایان برسانند.

ملاحظات مالی در مسیر فرزندخواندگی در سال ۱۴۰۲

زمانی که فردی قصد سرپرستی یک کودک را دارد، علاوه بر آمادگی های عاطفی و حقوقی، باید به جنبه های مالی این مسئولیت نیز توجه ویژه ای داشته باشد. در فرآیند فرزندخواندگی در سال ۱۴۰۲، اگرچه ثبت نام اولیه و بخش های عمده ای از مراحل اداری در سازمان بهزیستی هزینه ای برای متقاضیان ندارد، اما هزینه های غیرمستقیمی وجود دارند که باید از سوی خانواده سرپرست تأمین شوند و نقش مهمی در تضمین آینده کودک ایفا می کنند.

ثبت نام و درخواست اولیه در سامانه بهزیستی، یک فرآیند رایگان است که به متقاضیان امکان می دهد اولین گام را در این مسیر بردارند. این رویکرد، برای حذف موانع مالی ابتدایی و تشویق خانواده ها به پذیرش سرپرستی کودکان اتخاذ شده است. با این حال، تعهدات مالی پس از پذیرش سرپرستی، بخش جدایی ناپذیری از مسئولیت های والدین سرپرست است.

هزینه های غیرمستقیم و تعهدات مالی

این هزینه ها عمدتاً شامل مواردی است که برای تأمین رفاه و آینده کودک ضروری به شمار می آیند:

• تملیک بخشی از اموال به نفع کودک: بر اساس قانون، متقاضیان فرزندخواندگی باید متعهد شوند که بخشی از اموال خود را (معمولاً معادل حداقل یک سوم ترکه یک فرزند طبیعی) به نفع فرزندخوانده تملیک کنند. این تملیک می تواند به صورت وصیت، هبه، یا هر شکل قانونی دیگری باشد که تضمین کننده امنیت مالی کودک در آینده است. هدف از این بند، جبران عدم توارث مستقیم فرزندخوانده از والدین سرپرست و تضمین آینده مالی او است.
• بیمه تکمیلی و پایه: تأمین بیمه درمانی پایه و تکمیلی برای فرزندخوانده از جمله الزامات است. این امر به منظور تضمین دسترسی کودک به خدمات درمانی با کیفیت و کاهش نگرانی های والدین سرپرست در مورد هزینه های بهداشت و درمان صورت می گیرد.
• هزینه های نگهداری و تربیت: از زمان پذیرش سرپرستی، تمامی هزینه های مربوط به نگهداری، آموزش، پوشاک، خوراک، و سایر نیازهای روزمره کودک بر عهده خانواده سرپرست است. این هزینه ها باید متناسب با شأن و موقعیت کودک و همچنین توانایی مالی خانواده باشد.

هزینه های احتمالی مشاوره حقوقی

با توجه به پیچیدگی های حقوقی فرآیند فرزندخواندگی، بسیاری از متقاضیان ترجیح می دهند از مشاوره وکلای متخصص در این زمینه بهره مند شوند. هزینه های مربوط به این مشاوره ها، بسته به سطح خدمات و تخصص وکیل، متفاوت خواهد بود. استفاده از وکیل می تواند به تسهیل روند، اطمینان از رعایت تمامی جوانب قانونی و جلوگیری از اشتباهات احتمالی کمک کند.

در نهایت، تمامی این ملاحظات مالی، با هدف ایجاد یک بستر پایدار و مطمئن برای رشد و بالندگی کودک فرزندخوانده صورت می گیرد تا او بتواند در آرامش و با برخورداری از تمامی امکانات لازم، زندگی کند.

نکات حقوقی مهم پس از فرزندخواندگی: آینده ای امن و پایدار

پس از طی مراحل فرزندخواندگی و صدور حکم قطعی سرپرستی، برخی نکات حقوقی وجود دارند که برای والدین سرپرست و فرزندخوانده اهمیت ویژه ای پیدا می کنند. آگاهی از این جزئیات حقوقی، به خانواده ها کمک می کند تا با دیدی جامع تر و با اطمینان خاطر بیشتری، زندگی مشترک خود را آغاز کنند و از هرگونه ابهام احتمالی در آینده جلوگیری شود.

تغییر نام و نام خانوادگی فرزندخوانده

یکی از مهم ترین اقدامات پس از صدور حکم قطعی سرپرستی، امکان تغییر نام خانوادگی فرزندخوانده به نام خانوادگی سرپرستان است. این اقدام، به منظور ایجاد حس تعلق و هویت مشترک در خانواده جدید و کاهش هرگونه تفاوت و تبعیض انجام می شود. پس از ارائه حکم قطعی سرپرستی به اداره ثبت احوال، شناسنامه جدیدی برای کودک صادر می گردد که در آن، نام خانوادگی سرپرست یا زوجین سرپرست درج می شود.

با این حال، طبق ماده ۲۲ قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست، در قسمت توضیحات شناسنامه جدید، مفاد حکم سرپرستی و همچنین نام و نام خانوادگی والدین واقعی کودک (در صورت مشخص بودن) قید می شود. این امر، به منظور حفظ سوابق هویتی واقعی کودک و رعایت حقوق آتی اوست. این تگید، در عین حال که هویت خانوادگی جدید را تثبیت می کند، ریشه های اصلی کودک را نیز به یادگار نگه می دارد و به وی امکان می دهد در زمان مناسب، از هویت و پیشینه خود آگاه شود.

وضعیت ارث فرزندخوانده

بر اساس قانون مدنی ایران که بر پایه فقه اسلامی استوار است، توارث تنها از طریق «نسب» (خویشاوندی خونی) یا «سبب» (مانند زوجیت) برقرار می شود. از این رو، فرزندخوانده به طور مستقیم از والدین سرپرست خود ارث نمی برد. این مسئله، یکی از تفاوت های اصلی فرزندخواندگی با فرزند طبیعی است. با این حال، قانون گذار راه هایی را برای تأمین حقوق مالی فرزندخوانده پیش بینی کرده است:

• وصیت: والدین سرپرست می توانند تا یک سوم اموال خود را به موجب وصیت، به نفع فرزندخوانده وصیت کنند. این وصیت می تواند شامل اموال منقول و غیرمنقول باشد.
• هبه و انتقال اموال در زمان حیات: والدین سرپرست این امکان را دارند که در طول حیات خود، هر مقدار از اموال و دارایی هایشان را از طریق هبه، صلح یا سایر عقود قانونی، به فرزندخوانده منتقل کنند. این اقدام می تواند به صورت تدریجی یا یکجا صورت گیرد و به عنوان یک پشتوانه مالی برای آینده کودک عمل کند.

حضانت فرزندخوانده پس از طلاق والدین سرپرست

در صورتی که والدین سرپرست پس از فرزندخواندگی تصمیم به طلاق بگیرند، مسئله حضانت فرزندخوانده مطرح می شود. در این خصوص، قانون گذار همان قواعد عمومی حضانت فرزندان طبیعی را اعمال می کند. به این معنا که:

• اولویت مادر: حضانت فرزندخوانده تا سن ۷ سالگی، عموماً با مادر سرپرست خواهد بود، مگر اینکه صلاحیت وی به تشخیص دادگاه سلب شود.
• اولویت پدر: پس از ۷ سالگی و تا سن بلوغ (۹ سال تمام قمری برای دختران و ۱۵ سال تمام قمری برای پسران)، حضانت با پدر سرپرست خواهد بود.
• مصلحت کودک: مهم ترین اصل در تعیین حضانت، «مصلحت عالیه کودک» است. دادگاه با در نظر گرفتن تمامی اوضاع و احوال، شرایط روانی و جسمی والدین و محیط زندگی، بهترین تصمیم را برای آینده کودک اتخاذ می کند. این بدان معناست که اگر یکی از والدین (حتی کسی که قانوناً اولویت دارد) صلاحیت نگهداری از کودک را نداشته باشد (مثلاً به دلیل اعتیاد، سوء رفتار، یا بیماری های خاص)، دادگاه می تواند حضانت را به دیگری یا حتی به شخص ثالثی بسپارد.
• فسخ حکم سرپرستی: در موارد بسیار نادر و شدید، اگر هیچ یک از والدین سرپرست صلاحیت نگهداری از کودک را نداشته باشند و مصلحت کودک ایجاب کند، دادگاه حتی می تواند حکم سرپرستی را فسخ کرده و سرپرستی کودک را به سازمان بهزیستی بازگرداند یا به خانواده دیگری بسپارد.

این نکات حقوقی، هرچند ممکن است پیچیده به نظر رسند، اما با هدف حمایت از حقوق و آینده فرزندخوانده تدوین شده اند و خانواده ها با آگاهی از آن ها می توانند برنامه ریزی دقیق تری برای زندگی مشترک خود داشته باشند.

نحوه پیگیری درخواست فرزندخواندگی

پس از ثبت نام اولیه و آغاز فرآیند فرزندخواندگی، پیگیری وضعیت درخواست از اهمیت بالایی برخوردار است. این پیگیری به متقاضیان امکان می دهد تا از مراحل پیشرفت پرونده خود مطلع شوند و در صورت نیاز، اقدامات لازم را به موقع انجام دهند.

استفاده از کد رهگیری در سامانه بهزیستی

همانطور که پیشتر اشاره شد، پس از ثبت نام اولیه در سامانه فرزندخواندگی بهزیستی (adoption.behzisti.net)، یک کد رهگیری منحصر به فرد به متقاضیان اختصاص می یابد. این کد، کلید اصلی پیگیری آنلاین وضعیت پرونده است. با ورود مجدد به سامانه و وارد کردن کد رهگیری و اطلاعات شناسایی، متقاضیان می توانند مراحل طی شده، مدارک مورد نیاز یا نقص احتمالی آن ها، و وضعیت کلی درخواست خود را مشاهده کنند. این سامانه به گونه ای طراحی شده است که اطلاعات به روز را در اختیار متقاضیان قرار دهد و نیاز به مراجعه حضوری برای اطلاع از جزئیات را کاهش دهد.

پیگیری از طریق سازمان بهزیستی و دادگاه خانواده

علاوه بر پیگیری آنلاین، در مراحل مختلف فرآیند، امکان پیگیری حضوری یا تلفنی از طریق سازمان بهزیستی و دادگاه خانواده نیز وجود دارد. پس از ارجاع پرونده به بهزیستی، متقاضیان می توانند با کارشناسان و مددکاران اجتماعی مربوطه در تماس باشند و از پیشرفت پرونده خود آگاه شوند. در مرحله قضایی نیز، پس از ارجاع پرونده به دادگاه خانواده، امکان پیگیری از طریق شعبه مربوطه فراهم است. در این مراحل، ممکن است نیاز به ارائه مدارک تکمیلی، حضور در جلسات مشاوره یا دادرسی باشد که اطلاع رسانی از طریق بهزیستی یا دادگاه صورت می گیرد.

روند پیگیری، نیازمند صبر و دقت است. گاهی اوقات به دلیل حجم بالای پرونده ها یا نیاز به بررسی های بیشتر، ممکن است این فرآیند طولانی شود. حفظ ارتباط مستمر با مراجع ذی ربط و آمادگی برای ارائه هرگونه مدارک یا اطلاعات تکمیلی، به تسریع و پیشرفت پرونده کمک شایانی می کند. این مراحل، هرچند ممکن است چالش برانگیز به نظر رسند، اما هر گام آن به تحقق آرزوی دیرینه خانواده ها و زندگی بهتر برای کودکان نزدیک تر می کند.

نتیجه گیری

فرزندخواندگی، دریچه ای رو به زندگی جدیدی است که هم برای کودک و هم برای خانواده سرپرست، پاداشی بی نظیر به همراه دارد. این مسیر، هرچند با پیچیدگی های حقوقی و اداری همراه است و نیازمند صبوری و تعهد فراوان، اما در نهایت، پاداش آن در لبخند کودک و عشق بی دریغی که در خانواده جاری می شود، تجلی می یابد. آشنایی با شرایط فرزند خواندگی در سال ۱۴۰۲، قوانین حاکم، مراحل گام به گام درخواست، و نکات حقوقی پس از سرپرستی، به متقاضیان کمک می کند تا با آگاهی و اطمینان خاطر بیشتری قدم در این راه پربرکت بگذارند.

این سفر معنوی، نیازمند اطلاع دقیق، تحقیق کافی و در صورت لزوم، بهره گیری از مشاوره متخصصان حقوقی و کارشناسان سازمان بهزیستی است تا از بروز مشکلات احتمالی جلوگیری شود و بهترین تصمیم برای آینده کودک اتخاذ گردد. هدف والای فرزندخواندگی، نه تنها تأمین نیازهای یک کودک نیازمند، بلکه ایجاد یک رابطه عمیق انسانی و ساختن یک خانواده بر پایه عشق و حمایت است؛ رابطه ای که تأثیری ماندگار بر زندگی تمامی اعضا خواهد گذاشت و پاداشی معنوی به وسعت یک عمر خواهد داشت.