در صورت استرداد دادخواست چه قراری صادر میشود؟

در صورتی که خواهان تصمیم به استرداد دادخواست بگیرد، دادگاه بر اساس زمان و مرحله ای که این استرداد صورت می گیرد، یکی از قرارهای ابطال دادخواست، رد دعوا یا سقوط دعوا را صادر خواهد کرد. درک تفاوت میان این قرارها و پیامدهای حقوقی هر یک، برای هر فردی که با فرآیندهای قضایی سروکار دارد، حیاتی است؛ زیرا سرنوشت پرونده و امکان طرح مجدد دعوا به این تفاوت ها بستگی دارد.

ورود به دنیای پیچیده دعاوی حقوقی، گاهی با تغییر مسیرها و تصمیمات پیش بینی نشده ای همراه است. یکی از این تصمیمات، استرداد دادخواست یا دعواست؛ اقدامی که می تواند خواهان را از ادامه پیگیری پرونده منصرف کند یا مسیر آن را تغییر دهد. این انصراف، بسته به زمان و شرایط، پیامدهای حقوقی متفاوتی دارد و دادگاه نیز بر اساس آن، قرار متناسبی را صادر می کند. از افراد عادی گرفته تا متخصصان حقوقی، همگی نیازمند درک دقیق این مفاهیم هستند تا بتوانند با آگاهی کامل، گام های خود را در راهروهای دادگستری بردارند.

مفهوم استرداد در آیین دادرسی مدنی: یک گام به عقب

استرداد در اصطلاح حقوقی به معنای پس گرفتن یا انصراف از یک اقدام حقوقی است که پیشتر آغاز شده بود. در بستر آیین دادرسی مدنی، این مفهوم به حالتی اشاره دارد که خواهان، یعنی فردی که دعوایی را در دادگاه مطرح کرده، تصمیم می گیرد از ادامه پیگیری آن منصرف شود. این انصراف می تواند دلایل متعددی داشته باشد؛ گاهی طرفین دعوا خارج از دادگاه به توافق می رسند، گاهی خواهان متوجه اشتباهی در طرح دعوا می شود، و گاهی نیز صرفاً بنا به مصلحت شخصی یا تغییر شرایط، دیگر تمایلی به ادامه روند قضایی ندارد.

استرداد، خواه استرداد دادخواست باشد و خواه استرداد دعوا، از جمله حقوق خواهان محسوب می شود که قانونگذار آن را پیش بینی کرده است تا انعطاف لازم در فرآیند دادرسی وجود داشته باشد. اما این حق، با توجه به مراحل مختلف رسیدگی و حقوق طرف مقابل، محدودیت هایی نیز دارد و با صدور قرارهای خاصی از سوی دادگاه همراه است. درک چرایی و چگونگی این اقدام، به افراد کمک می کند تا بتوانند با دیدی بازتر نسبت به سرنوشت پرونده خود تصمیم گیری کنند.

تمایز کلیدی: استرداد دادخواست در برابر استرداد دعوا

در آیین دادرسی مدنی ایران، تمایز روشنی میان استرداد دادخواست و استرداد دعوا وجود دارد که در ماده ۱۰۷ قانون آیین دادرسی مدنی به آن اشاره شده است. این تمایز نه تنها در زمان انجام عمل، بلکه در آثار و پیامدهای حقوقی آن نیز تفاوت های بنیادینی ایجاد می کند. برای روشن تر شدن این موضوع، لازم است هر یک را به تفصیل بررسی کنیم.

استرداد دادخواست: انصراف پیش از آغاز رسیدگی ماهوی

استرداد دادخواست به معنای پس گرفتن فرم دادخواست از سوی خواهان، پیش از آن است که دادگاه به ماهیت و جزئیات دعوا ورود کند. این اقدام زمانی امکان پذیر است که پرونده هنوز در مراحل اولیه دادرسی قرار دارد و رسیدگی اصلی آغاز نشده است.

زمان و مهلت قانونی این نوع استرداد، طبق بند الف ماده ۱۰۷ قانون آیین دادرسی مدنی، «تا اولین جلسه دادرسی» تعیین شده است. حتی اگر اولین جلسه دادرسی تشکیل شده باشد، خواهان می تواند تا پیش از اولین اظهار خود در آن جلسه، دادخواست را مسترد کند. به عبارت دیگر، تا زمانی که هنوز هیچ بحثی درباره اصل و اساس دعوا در دادگاه صورت نگرفته است، فرصت برای استرداد دادخواست وجود دارد.

بر اساس بند الف ماده ۱۰۷ قانون آیین دادرسی مدنی، خواهان می تواند تا اولین جلسه دادرسی، دادخواست خود را مسترد کند که در این صورت دادگاه قرار ابطال دادخواست صادر می نماید.

آثار حقوقی این اقدام شامل موارد زیر است:

• عدم اعتبار امر مختومه: مهم ترین اثر این قرار آن است که دادگاه، دادخواست را به منزله عدم تقدیم تلقی کرده و خواهان می تواند مجدداً همان دعوا را با همان خواسته و دلایل، در دادگاه مطرح کند. به عبارت دیگر، این قرار مانع از طرح مجدد دعوا نیست.
• تکلیف هزینه های دادرسی: خواهان مسئول پرداخت هزینه های دادرسی است و این هزینه ها به او مسترد نخواهد شد.

برای مثال، فردی دادخواستی برای مطالبه مهریه تنظیم می کند، اما پیش از تشکیل اولین جلسه دادگاه یا پیش از اینکه در اولین جلسه سخنی بگوید، با همسرش به توافق می رسد. در این حالت، او می تواند با تقدیم لایحه به دادگاه، درخواست استرداد دادخواست خود را بدهد و دادگاه نیز قرار ابطال دادخواست را صادر می کند. این اقدام به او امکان می دهد که در آینده، در صورت لزوم، مجدداً همان دعوا را مطرح کند.

استرداد دعوا: انصراف پس از آغاز رسیدگی و تا پایان دادرسی

استرداد دعوا، برخلاف استرداد دادخواست، به انصراف از ادامه پیگیری دعوا پس از آغاز رسیدگی ماهوی و تشکیل اولین جلسه دادرسی اشاره دارد. این نوع استرداد می تواند در هر مرحله ای از دادرسی، از اولین جلسه و تا پیش از صدور رأی نهایی (ختم دادرسی) صورت گیرد.

تفکیک این مرحله از استرداد دادخواست بسیار مهم است، چرا که در این حالت، دادگاه به محتوای پرونده ورود کرده و فرآیند دادرسی آغاز شده است. بنابراین، شرایط و قرارهای صادره متفاوت خواهد بود. مبانی قانونی استرداد دعوا در بندهای ب و ج ماده ۱۰۷ قانون آیین دادرسی مدنی ذکر شده است که در ادامه به تفصیل به آن ها خواهیم پرداخت.

انواع قرارهای صادره در صورت استرداد دعوا بر اساس مراحل دادرسی

همانطور که اشاره شد، استرداد دعوا پس از آغاز رسیدگی ماهوی و تشکیل اولین جلسه دادرسی صورت می گیرد. اما همین استرداد نیز خود به دو دسته اصلی تقسیم می شود که بر اساس مرحله دادرسی و رضایت خوانده، قرارهای متفاوتی از سوی دادگاه صادر می شود.

استرداد دعوا قبل از ختم مذاکرات اصحاب دعوا (بعد از اولین جلسه و قبل از ختم دادرسی)

پس از اینکه اولین جلسه دادرسی برگزار شد و دادگاه به ماهیت دعوا ورود کرد، اما هنوز مذاکرات طرفین به پایان نرسیده و دادگاه آماده صدور رأی نهایی نشده است (یعنی هنوز ختم دادرسی اعلام نشده)، خواهان می تواند دعوای خود را مسترد کند. در این مرحله، خواهان برای استرداد دعوا، نیازی به رضایت خوانده ندارد و می تواند به صورت یک جانبه تصمیم به انصراف بگیرد.

قرار صادره: قرار رد دعوا.

آثار حقوقی:

• عدم اعتبار امر مختومه: همانند قرار ابطال دادخواست، قرار رد دعوا نیز اعتبار امر مختومه ندارد و خواهان می تواند مجدداً همان دعوا را با همان موضوع، خواسته و دلایل در دادگاه مطرح کند.
• تکلیف هزینه ها: مسئولیت پرداخت هزینه های دادرسی همچنان بر عهده خواهان است و این هزینه ها به او مسترد نمی شود.

برای نمونه، تصور کنید فردی برای استیفای حق خود، دعوایی را در دادگاه مطرح کرده است. پس از تشکیل چند جلسه و ارائه لوایح و مستندات، خواهان به این نتیجه می رسد که به دلیل کمبود ادله یا پیچیدگی های حقوقی، بهتر است دعوا را فعلاً مسترد کرده و پس از جمع آوری مدارک بیشتر، مجدداً آن را طرح کند. در این شرایط، تا زمانی که دادگاه ختم دادرسی را اعلام نکرده است، خواهان می تواند بدون نیاز به موافقت خوانده، دعوای خود را مسترد کند و دادگاه نیز قرار رد دعوا را صادر خواهد کرد. این قرار، راه را برای طرح مجدد دعوا در آینده باز نگه می دارد.

استرداد دعوا پس از ختم مذاکرات اصحاب دعوا: نقش رضایت خوانده

پس از اینکه مذاکرات اصحاب دعوا به پایان رسید و دادگاه آماده صدور رأی شد (یعنی قاضی اعلام ختم دادرسی کرده)، شرایط استرداد دعوا پیچیده تر می شود و رضایت خوانده نقش محوری پیدا می کند. ختم مذاکرات اصحاب دعوا زمانی اتفاق می افتد که دادگاه تمامی دفاعیات، لوایح و ادله طرفین را دریافت کرده و دیگر نیاز به هیچ اقدام دیگری از سوی آن ها یا از سوی دادگاه (مانند ارجاع به کارشناسی مجدد) ندارد و فقط صدور رأی باقی مانده است.

الف) استرداد دعوا با رضایت خوانده

اگر پس از اعلام ختم دادرسی، خواهان همچنان تمایل به استرداد دعوای خود داشته باشد و خوانده نیز با این استرداد موافقت کند، در این صورت دادگاه:

قرار صادره: قرار رد دعوا.

آثار حقوقی:

• عدم اعتبار امر مختومه: همچنان امکان طرح مجدد همان دعوا برای خواهان وجود دارد.
• تکلیف هزینه ها: خواهان همچنان مسئول پرداخت هزینه های دادرسی است.

مثلاً، خواهان دعوایی را مطرح کرده و دادرسی به مراحل پایانی خود رسیده است. دادگاه ختم مذاکرات را اعلام کرده، اما خواهان به دلایلی (مثلاً توافق نهایی با خوانده خارج از دادگاه) می خواهد دعوا را مسترد کند. اگر خوانده نیز با این استرداد موافقت نماید، دادگاه قرار رد دعوا را صادر می کند و پرونده مختومه می شود، اما خواهان این امکان را دارد که در صورت نیاز، مجدداً همان دعوا را طرح کند.

ب) استرداد دعوا بدون رضایت خوانده (در صورت صرف نظر کلی خواهان از دعوا)

در شرایطی که پس از ختم مذاکرات اصحاب دعوا، خواهان قصد استرداد دعوا را دارد، اما خوانده با این امر موافقت نمی کند، قانونگذار راه حلی را پیش بینی کرده است. در این حالت، اگر خواهان به طور کلی و قطعی از دعوای خود صرف نظر کند، حتی بدون رضایت خوانده، می تواند درخواست استرداد کند.

قرار صادره: قرار سقوط دعوا.

آثار حقوقی:

• دارای اعتبار امر مختومه: این مهم ترین و سرنوشت سازترین اثر قرار سقوط دعوا است. به این معنا که خواهان دیگر به هیچ عنوان امکان طرح مجدد همان دعوا را برای همان موضوع نخواهد داشت. حق او در خصوص آن دعوا ساقط شده و از بین می رود.
• تکلیف هزینه ها: خواهان مسئول پرداخت هزینه های دادرسی است.

تصور کنید خواهان پرونده ای، پس از اعلام ختم دادرسی و در آستانه صدور رأی، از ادامه دعوا منصرف می شود. او درخواست استرداد دعوا را مطرح می کند، اما خوانده به دلایلی (مثلاً برای گرفتن حکم قطعی به نفع خود یا جلوگیری از طرح مجدد دعوا در آینده) با استرداد موافقت نمی کند. در این حالت، اگر خواهان واقعاً قصد صرف نظر کلی از دعوا را داشته باشد، دادگاه قرار سقوط دعوا را صادر می کند و این به معنای پایان قطعی آن دعوا برای خواهان است.

این تفاوت ها نشان می دهد که زمان و رضایت طرف مقابل تا چه اندازه می تواند در سرنوشت یک پرونده حقوقی و حق بازگشت به آن، تعیین کننده باشد.

استرداد در مراحل تجدیدنظر و فرجام خواهی

استرداد دادخواست یا دعوا تنها محدود به مرحله بدوی نیست، بلکه در مراحل بالاتر دادرسی، یعنی تجدیدنظر و فرجام خواهی نیز، سازوکارهایی برای آن پیش بینی شده است. شناخت این موارد برای وکلایی که در این مراحل مشغول به کار هستند، اهمیت بسزایی دارد.

استرداد دادخواست تجدیدنظر

وقتی یکی از طرفین از رأی دادگاه بدوی راضی نیست و اقدام به تجدیدنظرخواهی می کند، ممکن است در طول این فرآیند تصمیم به استرداد دادخواست تجدیدنظر خود بگیرد. این موضوع در ماده ۳۶۳ قانون آیین دادرسی مدنی به صراحت بیان شده است.

قرار صادره: قرار ابطال دادخواست تجدیدنظر.

آثار:

• این قرار به معنای از بین رفتن اثر تجدیدنظرخواهی است.
• رأی دادگاه بدوی که قبلاً به دلیل تجدیدنظرخواهی به حالت تعلیق درآمده بود، اعتبار خود را بازیابی می کند و قطعی می شود.
• اگر تنها یک طرف تجدیدنظرخواهی کرده باشد و دادخواست خود را مسترد کند، رأی بدوی قطعی خواهد شد. اما اگر هر دو طرف تجدیدنظرخواهی کرده باشند و یکی از آن ها دادخواست خود را مسترد کند، تجدیدنظرخواهی طرف دیگر همچنان به قوت خود باقی است.

تصور کنید فردی از حکم دادگاه بدوی که به ضرر او صادر شده، تجدیدنظرخواهی می کند. اما پیش از اینکه پرونده در دادگاه تجدیدنظر به نتیجه برسد، به دلایلی (مثلاً توافق با طرف مقابل یا عدم تمایل به ادامه روند) تصمیم می گیرد از تجدیدنظرخواهی خود منصرف شود. او با تقدیم لایحه، درخواست استرداد دادخواست تجدیدنظر را مطرح می کند و دادگاه تجدیدنظر نیز قرار ابطال دادخواست تجدیدنظر را صادر می کند. این امر منجر به قطعیت حکم دادگاه بدوی می شود.

استرداد دادخواست فرجامی

فرجام خواهی مرحله ای بالاتر از تجدیدنظرخواهی است که در آن، دیوان عالی کشور تنها به انطباق رأی با قانون رسیدگی می کند و وارد ماهیت دعوا نمی شود. در این مرحله نیز، امکان استرداد دادخواست وجود دارد و ماده ۴۱۵ قانون آیین دادرسی مدنی به این موضوع اشاره دارد.

قرار صادره: قرار ابطال دادخواست فرجامی.

آثار:

• مهم ترین اثر استرداد دادخواست فرجامی، سقوط حق فرجام خواهی تبعی است. فرجام خواهی تبعی به حالتی گفته می شود که یکی از طرفین پرونده، در پاسخ به فرجام خواهی طرف دیگر، خود نیز اقدام به فرجام خواهی می کند. اگر فرجام خواه اصلی دادخواست خود را مسترد کند، حق فرجام خواهی تبعی طرف دیگر نیز ساقط می شود و اگر قبلاً مطرح شده باشد، بی اثر خواهد شد.
• رأی دادگاه تجدیدنظر در صورت ابطال دادخواست فرجامی، قطعی می شود.

برای مثال، فردی از رأی دادگاه تجدیدنظر که به ضررش صادر شده، فرجام خواهی می کند. اما در میانه راه، تصمیم می گیرد که از این حق خود صرف نظر کند. با تقدیم لایحه استرداد دادخواست فرجامی، دیوان عالی کشور قرار ابطال دادخواست فرجامی را صادر می کند. این اقدام نه تنها به فرجام خواهی او پایان می دهد، بلکه اگر طرف مقابل نیز به صورت تبعی فرجام خواهی کرده باشد، آن را نیز بی اثر می کند و حکم دادگاه تجدیدنظر قطعیت می یابد.

مقایسه ای جامع: سرنوشت دعوا پس از انواع استرداد

برای درک بهتر و جمع بندی انواع استرداد و پیامدهای حقوقی آن ها، می توان یک جدول مقایسه ای جامع ارائه داد. این جدول به خوانندگان کمک می کند تا با یک نگاه، تفاوت های کلیدی را درک کنند و تصمیمات آگاهانه تری بگیرند.

نوع استرداد	مرحله دادرسی	شرایط/مهلت	قرار صادره	امکان طرح مجدد دعوا	مسئولیت هزینه ها
استرداد دادخواست	مرحله بدوی (قبل از آغاز رسیدگی ماهوی)	تا قبل از اولین جلسه دادرسی یا اولین اظهار در آن جلسه	قرار ابطال دادخواست	بله (عدم اعتبار امر مختومه)	بر عهده خواهان
استرداد دعوا (قبل از ختم مذاکرات)	مرحله بدوی (پس از اولین جلسه و قبل از ختم دادرسی)	بدون نیاز به رضایت خوانده، قبل از اعلام ختم دادرسی	قرار رد دعوا	بله (عدم اعتبار امر مختومه)	بر عهده خواهان
استرداد دعوا (پس از ختم مذاکرات – با رضایت خوانده)	مرحله بدوی (پس از اعلام ختم دادرسی)	با رضایت خوانده	قرار رد دعوا	بله (عدم اعتبار امر مختومه)	بر عهده خواهان
استرداد دعوا (پس از ختم مذاکرات – بدون رضایت خوانده و صرف نظر کلی)	مرحله بدوی (پس از اعلام ختم دادرسی)	خواهان به طور کلی از دعوا صرف نظر کند (حتی بدون رضایت خوانده)	قرار سقوط دعوا	خیر (دارای اعتبار امر مختومه)	بر عهده خواهان
استرداد دادخواست تجدیدنظر	مرحله تجدیدنظر	در هر مرحله از دادرسی تجدیدنظر	قرار ابطال دادخواست تجدیدنظر	رأی بدوی قطعی می شود، اما ماهیت دعوا قابل طرح مجدد نیست مگر با شرایط جدید	بر عهده تجدیدنظرخواه
استرداد دادخواست فرجامی	مرحله فرجام خواهی	در هر مرحله از دادرسی فرجامی	قرار ابطال دادخواست فرجامی	رأی تجدیدنظر قطعی می شود و حق فرجام خواهی تبعی ساقط می شود	بر عهده فرجام خواه

نکات حقوقی و کاربردی پیرامون استرداد

درک جنبه های نظری استرداد دادخواست و دعوا ضروری است، اما آگاهی از نکات کاربردی و عملی نیز می تواند به افراد در مواجهه با پرونده های حقوقی کمک شایانی کند. در ادامه به برخی از این نکات مهم اشاره می شود:

نحوه تقدیم لایحه استرداد

خواهان می تواند درخواست استرداد خود را به دو صورت به دادگاه تقدیم کند: به صورت شفاهی در جلسه دادرسی (که در صورت جلسه قید می شود) یا به صورت کتبی از طریق دفاتر خدمات قضایی. توصیه می شود برای رسمیت و ثبت دقیق، حتماً از طریق لایحه کتبی اقدام شود.

تفاوت اعلام گذشت (کیفری) با استرداد (حقوقی)

گاهی افراد به اشتباه از عبارت اعلام گذشت برای دعاوی حقوقی استفاده می کنند. باید توجه داشت که اعلام گذشت یک اصطلاح مربوط به دعاوی کیفری است و در صورت گذشت شاکی از مجازات، برخی جرائم (جرائم قابل گذشت) پرونده مختومه می شود. در دعاوی حقوقی، اصطلاح صحیح استرداد دادخواست یا استرداد دعوا است و آثار حقوقی متفاوتی دارد.

آیا هزینه های دادرسی مسترد می شود؟

طبق ماده ۵۰۴ قانون آیین دادرسی مدنی، اگر خواهان دعوای خود را استرداد کند، هزینه های دادرسی که پرداخت کرده است، به او مسترد نمی شود. این موضوع شامل حق تمبر دادخواست و سایر هزینه های قانونی مرتبط با رسیدگی به پرونده است. این یکی از نکات مهمی است که خواهان باید پیش از تصمیم به استرداد، به آن توجه کند تا از ضرر مالی جلوگیری شود.

هزینه های دادرسی در صورت استرداد دادخواست یا دعوا، به خواهان مسترد نخواهد شد و این هزینه ها بر عهده او باقی می ماند.

امکان استرداد بخشی از خواسته (کاهش خواسته)

استرداد می تواند شامل کل خواسته یا تنها بخشی از آن باشد. کاهش خواسته به معنای استرداد بخشی از دعواست. به عنوان مثال، اگر خواهان مبلغ ۱۰۰ میلیون تومان مطالبه کرده باشد، می تواند خواسته خود را به ۵۰ میلیون تومان کاهش دهد. این کاهش خواسته، همانند استرداد کل دعوا، می تواند منجر به صدور قرار رد دعوا نسبت به آن بخش مسترد شده شود و امکان طرح مجدد آن بخش از خواسته را در آینده فراهم می سازد، مگر اینکه منجر به سقوط دعوا گردد.

تاثیر استرداد بر دعاوی مرتبط (مانند جلب ثالث، ورود ثالث و تقابل)

استرداد دادخواست یا دعوای اصلی می تواند بر سرنوشت دعاوی مرتبط مانند جلب ثالث، ورود ثالث یا دعوای متقابل نیز تأثیر بگذارد. در بسیاری از موارد، با استرداد دعوای اصلی، دعاوی تبعی نیز منتفی می شوند یا نیاز به بررسی جداگانه پیدا می کنند. این موضوع نیازمند بررسی دقیق پرونده و مشاوره با وکیل متخصص است.

حقوق خوانده در صورت استرداد خواهان

خوانده نیز در برابر استرداد خواهان دارای حقوقی است. در مواردی که استرداد دعوا پس از ختم مذاکرات اصحاب دعوا صورت می گیرد، خوانده حق دارد با استرداد موافقت نکند و در این صورت، خواهان ناچار به قبول قرار سقوط دعوا و سلب حق طرح مجدد می شود. همچنین، خوانده ممکن است حق مطالبه خسارات ناشی از طرح دعوای اولیه و هزینه های دادرسی متحمل شده خود را داشته باشد که باید در قالب یک دعوای مستقل یا در همان پرونده (در صورت امکان) پیگیری شود.

سوالات متداول

آیا بعد از استرداد دادخواست، می توان دوباره همان دعوا را مطرح کرد؟

بله، در صورتی که دادگاه قرار ابطال دادخواست یا رد دعوا را صادر کرده باشد (مانند استرداد دادخواست قبل از اولین جلسه یا استرداد دعوا قبل از ختم مذاکرات یا با رضایت خوانده)، خواهان می تواند مجدداً همان دعوا را مطرح کند. اما اگر قرار سقوط دعوا صادر شده باشد (مانند استرداد دعوا پس از ختم مذاکرات و بدون رضایت خوانده)، امکان طرح مجدد همان دعوا وجود ندارد.

اگر خوانده با استرداد دعوا موافقت نکند، تکلیف چیست؟

اگر استرداد دعوا پس از ختم مذاکرات اصحاب دعوا باشد و خوانده با آن موافقت نکند، خواهان دو راه دارد: یا به ادامه دادرسی رضایت دهد تا دادگاه رأی ماهوی صادر کند، یا به طور کلی از دعوای خود صرف نظر کند که در این صورت دادگاه قرار سقوط دعوا را صادر می کند و خواهان دیگر امکان طرح مجدد آن دعوا را نخواهد داشت.

آیا استرداد دادخواست در مرحله اجرای حکم امکان پذیر است؟

خیر، استرداد دادخواست یا دعوا مربوط به مراحل قبل از صدور حکم نهایی است. در مرحله اجرای حکم، دعوا به پایان رسیده و حکم قطعی شده است. اگر خواهان تمایلی به ادامه اجرای حکم نداشته باشد، باید با رضایت خود، اقدام به عدم پیگیری اجرای حکم کند که با مفهوم استرداد متفاوت است.

آیا قرار رد دعوا با قرار ابطال دادخواست یکسان است؟

خیر، این دو قرار یکسان نیستند، اگرچه هر دو اعتبار امر مختومه ندارند و امکان طرح مجدد دعوا را فراهم می کنند. قرار ابطال دادخواست زمانی صادر می شود که استرداد در مراحل بسیار اولیه (قبل از اولین جلسه دادرسی) صورت گرفته باشد. اما قرار رد دعوا زمانی صادر می شود که استرداد پس از آغاز رسیدگی ماهوی صورت گرفته، اما هنوز به مرحله ای نرسیده که حق خواهان ساقط شود (مثلاً قبل از ختم مذاکرات یا با رضایت خوانده پس از ختم مذاکرات).

برای استرداد دادخواست/دعوا، نیاز به وکیل است؟

هرچند از نظر قانونی اجباری به داشتن وکیل برای استرداد نیست، اما با توجه به پیچیدگی های حقوقی و تفاوت در آثار هر نوع قرار (به ویژه تفاوت میان رد دعوا و سقوط دعوا)، مشاوره با یک وکیل متخصص اکیداً توصیه می شود. وکیل می تواند بهترین راهکار را بر اساس شرایط خاص پرونده ارائه دهد و از پیامدهای ناخواسته جلوگیری کند.

مهلت استرداد دادخواست تا کی است؟

مهلت استرداد دادخواست (به معنای صدور قرار ابطال دادخواست) تا قبل از اولین جلسه دادرسی یا پیش از اولین اظهار خواهان در همان جلسه است. پس از آن، وارد مرحله استرداد دعوا می شویم که شرایط و قرارهای متفاوتی دارد.

نتیجه گیری

در نظام حقوقی ما، استرداد دادخواست و دعوا ابزارهایی مهم و کاربردی در دست خواهان هستند که انعطاف پذیری لازم را در فرآیند دادرسی ایجاد می کنند. اما همانطور که در این مقاله به تفصیل بیان شد، این ابزارها با ظرایف و پیامدهای حقوقی متعددی همراه هستند که عدم آگاهی از آن ها می تواند به ضرر خواهان تمام شود. تفاوت میان قرار ابطال دادخواست، قرار رد دعوا و قرار سقوط دعوا، نه تنها در مفهوم، بلکه در مهم ترین اثر حقوقی یعنی امکان یا عدم امکان طرح مجدد دعوا، بسیار اساسی است.

در مراحل اولیه دادرسی، استرداد دادخواست با صدور قرار ابطال، راه را برای شروعی دوباره باز می گذارد. اما با پیشروی پرونده و رسیدن به مراحل میانی یا پایانی دادرسی، نقش رضایت خوانده و تصمیم نهایی خواهان برای صرف نظر کلی از دعوا، سرنوشت ساز می شود. قرار رد دعوا در بسیاری از موارد اجازه طرح مجدد می دهد، اما قرار سقوط دعوا، یک نقطه پایان قاطع برای آن موضوع خاص از دعوا خواهد بود. حتی در مراحل تجدیدنظر و فرجام خواهی نیز، استرداد دادخواست تجدیدنظر یا فرجامی، آثار حقوقی خاص خود را دارد که می تواند منجر به قطعیت رأی های قبلی شود. با توجه به این پیچیدگی ها، درک دقیق ماده ۱۰۷ قانون آیین دادرسی مدنی و مشاوره با متخصصان حقوقی، قبل از هرگونه اقدام در زمینه استرداد دادخواست یا دعوا، یک ضرورت اجتناب ناپذیر است تا از تصمیمات نادرست و پیامدهای غیرقابل جبران جلوگیری شود.